معایب و مزایای دوست مجازی در دوران نوجوانی

برای اکثر نوجوانان امروزی، دنیای آنلاین و مجازی نه تنها جایی است که دوستی‌ها را حفظ می‌کنند، بلکه جایی است که دوستی‌های جدید شکل می‌گیرد. شاید این موضوع برای نسل‌های گذشته عجیب باشد اما دوستی با کسی که هرگز او را ندیده‌اید امروزه بسیار رایج شده است. و البته طبیعی است والدین سوالات و نگرانی‌هایی درباره دوست یابی مجازی فرزند نوجوان خود داشته باشند.

بر همین اساس مرکز مشاوره یاسان، مرکز تخصصی روانشناسی نوجوان و بلوغ، در ادامه این مطلب ضمن بیان علت تمایل نوجوانان به برقراری ارتباط آنلاین با غریبه‌ها، مزایا و خطرات ارتباط نوجوان با دوستان مجازی را بررسی و راهکارهایی برای برقرار ارتباط امن آنها با دوستان اینترنتی ارائه می‌دهد.

چرا نوجوانان تمایل به دوست یابی آنلاین دارند؟

شاید شما به عنوان پدر یا مادر ترجیح دهید فرزند نوجوان‌تان به شیوه گذشتگان بیرون برود، با افرادی آشنا شود و سپس از میان‌ آنها دوستانی را برای خود انتخاب کند اما فراموش نکنید فرهنگی که نوجوانان ما در آن رشد می‌کنند این کار را بسیار دشوار کرده است. در حقیقت فضایی که بچه‌های امروزی در آن رشد می‌کنند این فرصت را به آنها نمی‌دهد تا آزادانه در خارج از خانه بازی کنند و دوست پیدا کنند.

دوست یابی آنلاین همیشه در پاسخ به یک موقعیت منفی به وجود نمی‌آید. دلایل زیادی وجود دارد که باعث می‌شود نوجوانان دوست یابی را به‌طور آنلاین انجام دهند، از جمله:

• احساس تنهایی می‌کنند

• در فضای مجازی راحت‌تر ابراز وجود می‌کنند

• بدون نگرانی می‌توانند نظرات خود را بیان کنند

• در محیط زندگی، افراد هم سن آنها زندگی نمی‌کنند

• به آسانی همسالان همفکر خود را می‌یابد

چگونه نوجوانان با دوستان مجازی آشنا می‌شوند؟

بسیاری از نوجوانان دوستان خود را در فضای آنلاین به همان روش معمول دوست یابی پیدا می‌کنند، فقط به جای اینکه رو در رو متوجه شوند به موضوعی مشترک علاقه دارند، از طریق مرور هشتگ‌های اینستاگرام یا کامنت گذاشتن در توییتر و ... ، متوجه پست همکلاسی خود می‌شوند و این‌گونه می‌فهمند هر دو عاشق چیزهای عجیب، یک فعالیت ورزشی یا گروه BTS هستند. بسترهای آشنایی نوجوانان با دوستان مجازی‌شان عبارتند از:

• شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام رایج ترین فضا برای ملاقات با دوستان مجازی محسوب می‌شود.

• بازی‌های آنلاین یکی دیگر از شیوه‌های رایج دوست یابی مجازی است. البته پسران بیشتر از این طریق اقدام به دوست یابی می‌کنند.

مطلب مرتبط:  تاثیرات مثبت و منفی بازی های ویدئویی بر نوجوانان

• فروم‌ها (انجمن‌های آنلاین) شاید امروزه کمی دِمدِه شده باشد اما هنوز هم افراد زیادی هستند که برای پیگیری علائق خاص خود از این انجمن‌ها استفاده می‌کنند، مثل "انجمن تفریحی و تخصصی پاپ موزیک".

آیا دوستی‌های مجازی روابط سالمی هستند؟

دوستان بخش مهمی از زندگی نوجوانان هستند؛ چراکه در روابط دوستی فرصت‌های یادگیری زیادی برای آنها فراهم می‌شود. این روابط می‌تواند هم در زندگی واقعی و هم به‌طور آنلاین ایجاد شود. تحقیقات نشان می‌دهد هر دو نوع دوستی برای نوجوان مزایایی دارد.

شاید شما به عنوان پدر یا مادر معتقد باشید، دوستی‌های آنلاین "واقعی" نیست و حتی مضر است، اما واقعیت این است، بسیاری از نوجوانان به شیوه‌های مختلفی دارای روابط دوستی سالم آن هم به‌طور مجازی هستند.

در حقیقت دوستی‌های مجازی به شرطی که تحت نظارت‌ والدین باشد بخش ارزشمندی از زندگی نوجوان محسوب می‌شود البته تا زمانی که نشانه‌هایی وجود داشته باشد که خلاف این موضوع را نشان دهد.

مطلب مرتبط: قوانینی که نوجوانان در فضای مجازی باید رعایت کنند! + تست اعتیاد به فضای مجازی 

آیا دوستی‌های مجازی مانند دوستی‌های غیرمجازی مفیدند؟

شاید شما هم نگران هستند که آیا دوست مجازی فرزندتان به اندازه دوستان غیرمجازیش برای او مفید است یا خیر. این موضوع به شخصیت نوجوان شما و نوع روابط او بستگی دارد. اما فراموش نکنید گاهی حتی دوستی‌های آنلاین با وجود سطحی بودن برای فرزند شما ارزشمند است. به ویژه در موارد زیر:

• دانش‌آموزانی که زود یا دیر به مرحله بلوغ می‌رسند اغلب در دوستی با همسالان خود مشکل دارند. این در حالیست که ارتباط با همسالان به‌طور آنلاین گاهی راه حل مناسبی برای این‌گونه مسائل است.

• نوجوانانی دارای اختلالات اوتیسم، تورت، خوانش پرشی و ADHD از طریق فضای مجازی می‌توانند ارتباط عمیق‌تری با همسالان یا سایر افراد جامعه برقرار کنند.

مطلب مرتبط: تست بیش فعالی در نوجوانان

 

چه زمانی دوستی مجازی برای نوجوان ناسالم می‌شود؟

• اگر فرزند شما در زندگی واقعی زمانی را با همسالان خود نمی‌گذراند و فقط دوستان اینترنتی دارد، این نشان می‌دهد شاید او بیش از حد به روابط مجازی وابسته شده است. معمولاً هنگامی که نوجوان مورد آزار و اذیت همسالان خود قرار می‌گیرد، برای حضور در اجتماع اضطراب دارد یا افسرده است بیشتر تمایل دارد تا وقتش را در فضای مجازی و با دوستان آنلاینش بگذراند.

مطلب مرتبط: چرا باید اضطراب در دوره نوجوانی کنترل شود؟

• اگر فرزند شما فعالیت‌های مورد علاقه‌اش را کنار گذاشته تا فقط به طور آنلاین با یک نفر وقت بگذراند.

• اگر نوجوان‌تان مخفیانه کارهایی را انجام می‌دهد.

• اگر شخصیت یا رفتار فرزندتان تغییر کرده است.

مطلب مرتبط: علت مخفی کاری در نوجوانان + راه های پیشگیری از پنهانکاری در نوجوانان

خطرات دوستی‌های مجازی برای نوجوانان

1. اغفال نوجوان از طریق اکانت‌های جعلی: تقریباً فهرست بلند بالایی از علت اینکه چرا شخصی پروفایلی جعلی ایجاد می‌کند، وجود دارد، مثل ناراضی بودن از ظاهر یا شرایط زندگی واقعی خود. اما آنچه بیشتر نگران کننده است وجود افرادی است که امروزه به "گربه ماهی‌گیر" معروف شده‌اند؛ در این حالت فرد از طریق فعالیت با اکانت فیک در شبکه‌های اجتماعی یک قربانی خاص را مورد هدف قرار می‌دهد. شخص سوءاستفاده‌گر ممکن است با ابراز علاقه، اعتماد نوجوان را به دست آورد؛ به‌طوری که نوجوان با رضایت کامل محل دقیق زندگی، آدرس مدرسه یا هرگونه اطلاعات خصوصی و محرمانه خود را در اختیار او قرار دهد. این اطلاعات در آینده برای رشوه گرفتن یا کنترل نوجوان استفاده خواهد شد.

2. قلدری سایبری: دعوای بین دوستان و همکلاسی‌ها بسیار عادی است اما زمانی که این نوع اختلافات و دعواها به‌طور آنلاین پخش شود، وضعیت نگران کننده می‌شود، بخصوص اگر گروهی علیه یک نفر موضع بگیرند. قربانیانی فضای آنلاین ممکن است 24 ساعته توسط قلدرهای مجازی مورد آزار و اذیت قرار گیرند؛ چرا که والدین، مراقبان یا معلمان نظارتی بر فضای مجازی ندارند و از اتفاقاتی که در این فضا رخ می‌دهد بی‌اطلاع هستند.

مطلب مرتبط: چکار کنیم نوجوان قربانی زورگیری در فضای مجازی نشود؟ + مصادیق قلدری اینترنتی

 

3. گوشه‌گیر شدن: اگر نوجوان در زندگی واقعی احساس تنهایی و افسردگی کند، ممکن است برای یافتن دوست به دنیای دیجیتال روی بیاورد. اگرچه این شیوه دوستی نکات مثبت دارد اما با خطراتی و آسیب‌های جبران‌ناپذیری همراه است مانند:

مطلب مرتبط: چگونه افسردگی را در نوجوانان تشخیص دهیم؟ + تست 

• آسیب به مغز: هیچ پاسخ قطعی به سوالِ " نوجوان چند ساعت در روز می‌تواند از موبایل، تبلت یا کامپیوتر استفاده کند؟" وجود ندارد، با این حال مطالعات نشان می‌دهد "نور آبی صفحه موبایل" موجب کوچک شدن بخش‌هایی از مغز ( که مسئول برنامه‌ریزی، سازماندهی و کنترل تکانه در فرد است) می‌شود.

• تمایل به گروه‌های افراطی: نوجوان منزوی ممکن است بیشتر از دیگران به عقاید و گروه‌های افراطی گرایش پیدا کند. احساس تعلق، ناراحتی و عصبانیت برخی از عواملی هستند که نوجوان را در برابر گروه‌های افراطی آسیب پذیر می‌کند.

4. اختلال در یادگیری مهارت‌های ارتباطی: یکی از نکات منفی داشتن دوستان مجازی این است که نوجوان مهارت‌های ارتباطی مانند زبان بدن، تماس چشمی یا حتی لحن را یاد نمی‌گیرد، به همین دلیل داشتن روابط رو در رو بسیار مهم است و والدین باید تلاش کنند بین روابط حضوری و مجازی فرزندانشان تعادل برقرار کنند.

مطلب مرتبط: اینستاگرام چه اختلالاتی در نوجوانان ایجاد می کند؟

آیا نوجوان می‌تواند با دوستان آنلاین حضوری ملاقات کند؟

حتی والدینی که موافق داشتن دوستان مجازی برای  فرزند نوجوان‌شان هستند، اغلب درباره اینکه به او اجازه دهند رابطه مجازی خود را در دنیای واقعی ادامه دهد، مرددند.

بهتر است به جای ممنوع کردن این کار، از این روابط به عنوان فرصتی برای آموزش به فرزندتان استفاده کنید و به او یاد دهید چگونه او باید با غریبه‌ها ملاقات کند. این مهارتی است که نوجوان هنگام ملاقات با هم دانشگاهی، هم اتاقی یا همکاران کاری آینده خود به آن نیاز خواهد داشت. اگر فرزند شما تمایل داشت دوست مجازی خود را حضوری ببیند بهتر است نکات زیر را انجام دهید:

• به نوجوان یاد دهید چطور هویت فرد را بررسی و تأیید کند

• مکان‌های مناسبی را برای ملاقات پیشنهاد دهید

• او را در اولین جلسه دیدار حضوری همراهی کنید

مانند بسیاری از موقعیت‌های دیگر که والدین و فرزندان با آن مواجه می‌شوند، ملاقات با دوستان آنلاین در زندگی واقعی می‌تواند فرصتی برای یادگیری و رشد باشد که در بزرگسالی به موفقیت فرزند شما در برقراری روابط کمک زیادی می‌کند.

مطلب مرتبط: آموزش مهارت دوست یابی در دوران نوجوانی

چگونه روابط مجازی نوجوان را امن نگه داریم؟

1. درباره معنای دوستی با فرزندتان صحبت کنید: با نوجوان درباره ویژگی‌های دوست خوب  گفت‌وگو کنید و از او بپرسید، دوستی برایش چه مفهومی دارد؟ یک دوست خوب چگونه باید رفتار کند؟

2. با دوستان آنلاین فرزندتان آشنا شوید: همانطور که درباره دوستان نوجوان‌تان در مدرسه یا باشگاه ورزشی صحبت می‌کنید، درباره دوستان آنلاینش نیز باید با او گفت‌وگو کنید؛ این‌گونه اگر فرزندتان از دوست مجازیش ناراحت شود یا به هر طریقی تحت فشار او قرار بگیرد، فرزندتان برای مطرح کردن موضوع با شما احساس امنیت خواهد کرد؛ زیرا قبلاً درباره آن دوست آنلاین با هم  صحبت کرده‌اید.

3. آرام باشید: حتی اگر مفهوم دوستی آنلاین برای شما غیرعادی است نباید همه دوستان آنلاین را به چشم افرادی با نیت پلید یا قلدران و اوباش مجازی ببینید. به یاد داشته باشید در فرهنگ امروزی کاملاً طبیعی است، نوجوانان دوستانی داشته باشند که هرگز آنها را ندیده‌اند.

4. درباره گربه ماهیگر و پروفایل‌های جعلی با نوجوان‌تان صحبت کنید: با هم نشانه‌های واقعی نبودن یک اکانت را بررسی کنید. مانند نداشتن عکس پروفایل.

5. نشانه‌های مشکوک را به فرزندتان هشدار دهید: رفتارهایی که نشان می‌دهد، شخص مجازی، دوست نیست و احتمالاً سعی دارد از فرزندتان سوء استفاده کند را به او گوشزد کنید. رفتارهای مشکوکی مانند:

• درخواست عکس‌هایی خاص

• پرسیدن درباره جزئیات شخصی فرزندتان که اگر افشا شود به او صدمه وارد می‌شود

• درخواست انجام کارهای خاص

6.  درباره حفاظت از اطلاعات شخصی به فرزندتان آموزش دهید: فرزندتان را تشویق کنید قبل از انتشار تصاویر و پست‌ در فضای مجازی یا صحبت کردن با یک دوست آنلاین درباره هر چیزی که ممکن است اطلاعات شخصی او یا خانواده را در اختیار دیگران قرار دهد، فکر کند. مثلاً دقت کند در پس‌زمینه عکسی که منتشر می‌کند پلاک خانه، نام کوچه یا خیابان محل زندگی یا مدرسه نباشد.

7. تنظیمات ایمنی گوشی را بررسی کنید: تنظیمات ایمنی موبایل را با هم بررسی کنید تا امنیت فرزندتان در فضای آنلاین تامین شود. هم چنین نحوه بلاک و ریپورت کردن را بیاموزید و به نوجوان‌تان یاد دهید.

شیوه دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره 02126722420 یا 02126722417 تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ به شماره 09120499760 پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ به شماره 09935968010 است.