علائم و عوارض تروما در دوران نوجوانی + اقدامات ضروری والدین + تست

تروما چیست؟

تروما در روانشناسی به معنی "ضربه یا جراحت روانی" است. در واقع تروما واکنشی احساسی به رویدادهایی وحشتناک مانند تصادف، تجاوز جنسی، بلایای طبیعی، جنگ، نزاع های خیابانی، مرگ عزیزان و ... است.

تروما در دوران نوجوانی

تروما در دوران نوجوانی نادر نیست. تحقیقات جدید نشان می‌دهد 66 درصد از نوجوانان در طول زندگی خود حداقل در معرض یک رویداد آسیب‌زا قرار گرفته‌اند و 28 درصد از آنها نیز بیش از یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند.

وقتی زندگی چالش‌برانگیز نوجوانان را در نظر بگیرید، این اعداد تعجب آور نیست؛ چراکه نوجوانی دوران گذار و رشد است و نوجوانان در مسیر بلوغ و بزرگسالی با مقیاس بزرگتری از جهان در ارتباط قرار می‌گیرند.

ممکن است تروما در دوران نوجوانی به‌طور تصادفی رخ دهد. به عنوان مثال، مجروحیت شدید نوجوان در اثر یک سانحه یا تجربه حادثه‌ای که زندگی او را تهدید کرده است. با این حال، ترومای تصادفی تنها یکی از انواع ضربه‌های روانی است.

ترومای نوجوان ممکن است مربوط به دعواهای خانوادگی، خشونت فیزیکی، تجاوز جنسی شود. همچنین اگر نوجوان با موجی از حوادث سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به صورت دنباله دار مواجه شود می‌تواند علائم تروما را تجربه کند. با این حال نکته مهم این است که تجربه ترومای در نوجوانان اغلب منجر به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شود و ترومای نوجوان تنها در صورت مواجه با آن قابل درمان است.

ترومای نوجوان و اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه به عنوان یک اختلال روانی تعریف می‌شود. چنین اختلالی توسط فردی تجربه می‌شود که حادثه‌ای آسیب‌زا را متحمل شده است. نشانه‌های PTSD شامل حملات پانیک، کابوس، بازگشت به گذشته، سندرم اجتناب و ترس نامتجانس است.

برخی از حوادث آسیب‌زا فقط یک بار اتفاق می‌افتد، مانند مرگ یک عزیز یا یک تصادف رانندگی. با این حال، برخی از رویدادهای آزاردهنده به طور مکرر رخ می‌دهد مانند کودک آزاری، قلدری و سوء استفاده جنسی است. حتی اگر رویدادهای تلخ در گذشته رخ داده باشند، علائم دردناک آنها با فرزند شما باقی می‌مانند به‌طوری که احساسات منفی زمان وقوع حادثه، بارها و بارها در طول عمر فرد تحریک و دوباره تجربه می‌شود.

مطلب مرتبط: چکار کنیم تا نوجوان قربانی زورگیری در فضای مجازی نشود؟ + مصادیق قلدری اینترنتی

درمان مؤثر ترومای نوجوان مستلزم شجاعت رفتن به پشت پرده و شکستن سکوت است. والدین باید سوالات سخت زیر را از خود بپرسند:

• شدت ترومای فرزند نوجوانم چقدر است؟

• واکنش شما به این حادثه تلخ چگونه بود؟

• آیا تأثیرات درازمدت تروما بر فرزندتان را دست کم گرفتید؟

چرا تروماهای دوران نوجوانی باید درمان شود؟

استرس، مغز انسان را در دوران اولیه زندگی تغییر می‌دهد. در حقیقت تجربه مکرر ناملایمات در اوایل زندگی، خطر رفتارها و انتخاب سبک زندگی نامناسب را افزایش می‌دهد. همچنین مقابله با استرس پس از سانحه، افسردگی، اضطراب و ترویج رفتارهای سالم در اوایل دوران کودکی یا نوجوانی یکی از روش‌های کاهش ابتلا به بیماری در آینده است.

علائم تروما در نوجوانان

درمان تروما در نوجوانان با شناخت نشانه‌های تروما آغاز می‌شود. ضمن اینکه یادگیری علائم تروما و علائم PTSD برای والدین نوجوانان مهم است؛ چراکه PTSD  اشکال مختلفی دارد و در هر فرد به گونه‌ای متفاوت بروز می‌یابد.

1. ترس و دلهره: فرزند شما احساس می‌کند، اتفاق بدی که تجربه کرده دوباره قرار است رخ دهد.

2. نگرانی و اضطراب: در طول روز مدام عصبی است و نگرانی مداوم او را فلج کرده است.

مطلب مرتبط: چرا باید اضطراب در دوره نوجوانی کنترل شود؟

3. واکنش اجتنابی: نوجوان شما از روبه‌رو شدن با افراد، مکان‌ها و چیزهایی که مرتبط با آن رویداد آزاردهنده است اجتناب می‌کند.

4. خشم و عصبانیت غیرقابل کنترل: ممکن است فرزندتان رفتارهای پرخاشگرانه مانند فریاد کشیدن یا تهدید به خشونت فیزیکی یا آسیب زدن به دیگران از خود بروز دهد.

مطلب مرتبط: هنگام پرخاشگری نوجوان چه کار کنیم؟ + تست

5. شرم و احساس گناه: نوجوانی که دچار تروما شده است اغلب خود را سرزنش می‌کند و خود را گناه‌کار می‌داند.

6. غم و اندوه طولانی و افسردگی: پس از بروز رویدادی تلخ طبیعی است که نوجوان دچار غم و اندوه شود اما اگر این احساس در فرزند شما طولانی شود منجر به افسردگی خواهد شد.

مطلب مرتبط: چگونه افسردگی را در نوجوانان تشخیص دهیم؟ + تست

7. بی‌حس شدن: نوجوانان در پاسخ به آسیب‌های عاطفی، جسمی یا روانی بی‌حس و منزوی می‌شوند. در حقیقت آن برای مقابله با درد بیش از حد ترجیح می‌دهند، هیچ احساسی نداشته باشند.

8. اختلال شدید در الگوی خواب: رویدادهای آسیب‌زا الگوی خواب را مختل می‌کنند. در این وضیعت نوجوان دچار کابوس‌های شبانه می‌شود. علاوه بر این، برخی از نوجوانان از خستگی مداوم رنج می‌برند و ساعت‌های زیادی را می‌خوابند و برخی نیز دچار حملات بی‌خوابی می‌شوند.

9. وحشت‌های شبانه: وحشت شبانه معمولاً توسط کودکان خردسال تجربه می‌شود. با این حال، ترومای نوجوان اغلب منجر به الگوی جدیدی از وحشت شبانه می‌شود. افرادی که از وحشت شبانه رنج می‌برند اغلب خیس عرق از خواب بیدار می‌شوند. اغلب احساس سرما می‌کنند و می‌لرزند. آنها پس از بیداری هیچ خاطره روشنی از ترسی که در خواب تجربه کرده‌اند، ندارند.

10. حمله پنیک: شاید ترسناک‌ترین علامت تروما برای نوجوان حمله پنیک باشد. علاوه بر این، مشاهده حملات پانیک نوجوان برای والدین هم بسیار سخت است.

می توانید از طریق پرسشنامه تست تشخیص بروز تروما در کودکان و نوجوانان که بر اساس شاخص های اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و برای افراد 7 تا 17 ساله تنظیم شده است، فرزندتان را از نظر علائم تروما ارزیابی کنید:

تروما و حملات پانیک نوجوانان

پس از یک رویداد آسیب‌زا، نوجوان اغلب دچار حملات پانیک می‌شود. بدون هیچ دلیل روشنی، نوجوان شما گاهی در یورش نامرئی ترس و وحشت غرق می‌شود.

محرک حمله معمولاً خطرناک نیست با این حال، تهدید برای نوجوان آسیب‌دیده بسیار واقعی به نظر می‌رسد. بنابراین، در طول حمله پانیک، واکنش ترس نوجوان شما ممکن است با واقعیت تناسب نداشته باشد. به همین دلیل شما والدین در این وضعیت باید صبور باشید و به فرزندتان این اطمینان را بدهید که تمام تلاش خود را برای کمک به او انجام می‌دهید.

علائم حمله پانیک

• دشواری در تنفس، تنگی نفس

• افزایش ضربان قلب یا حس سفت شدن قلب

• لرزش و از دست دادن تعادل

• سرگیجه، سبکی سر، احساس ضعف

• لرز یا گرگرفتگی

• حالت تهوع، درد معده، گرفتگی عضلات

مشکل اصلی در این زمینه ترس از وقوع حمله دیگر است. ترس از حملات پانیک در آینده، سندرم اجتنابی را تشدید می‌کند. در نتیجه، نوجوان شما از افراد، مکان‌ها و چیزهایی که محرک بالقوه بروز این حملات هستند، دوری می‌کند.

کلید غلبه بر حملات پانیک در ابتدا ایجاد محیطی آرامبخش و مثبت و کمک گرفتن از متخصص است. با این حال، والدین باید در وهله اول درباره تروما بدانند. اگر از وقوع رویدادهای آسیب‌زا غافل باشید، نمی‌توانید به فرزندتان کمک کنید.

نوجوانان اغلب نمی‌توانند درباره مشکلات خود به راحتی با والدین ارتباط برقرار کنند. اما در صورت شناخت والدین از واکنش فرزندشان هنگام بروز تروما می‌توان مشکل را حتی زمانی که نوجوان درباره رویدادی آزاردهنده صحبت نمی‌کند، تشخیص داد.

واکنش‌های نوجوانان به تروما

واکنش نوجوانان به رویدادهای آزاردهند گسترده و متنوع است. نوجوانانی که رویدادی آسیب‌زا را تجربه می‌کنند به جای پردازش آن اغلب سعی می‌کنند آن را نادیده بگیرند یا از آن فرار کنند. ترومای نوجوان تقریباً همیشه ارتباطات خانوادگی را مختل می‌کند. شما می توانید با درک علت وقوع این اختلال به حل این مشکل کمک کنید.

چرا نوجوانی که دچار تروما شده در برقراری ارتباط مشکل دارد؟

دلایل ناتوانی یک نوجوان آسیب دیده در برقراری ارتباط شامل موارد زیر است:

• نیاز به زمان بیشتری دارد تا آنچه اتفاق افتاده است را درک کند

• نمی خواهد پدر یا مادر خود را ناراحت کند

• از اعتراف به واقعیت طفره می‌رود

• از محکوم شدن، قضاوت شدن یا حتی طرد شدن می‌ترسد

• می‌خواهد خود را شجاع و قوی نشان دهد

• ترجیح می‌دهد با دوستان و همسالان صحبت کند؛ چون با آنها احساس امنیت بیشتری می‌کند

• نمی‌داند افکارش را چطور  بیان کند

مطلب مرتبط: مهمترین علل درگیری بین والدین و نوجوانان + راهکار

آسیب‌های روانی نوجوانان و مشکلات خانوادگی

آسیب‌های روانی نوجوان منجر به بروز مشکلات و چالش‌‌های زیادی در خانواده می‌شود. در حقیقت یک رویداد تلخ و آزاردهند که توسط یکی از اعضای خانواده تجربه شده است بر همه افراد آن خانواده تاثیر خواهد گذاشت. در واقع تروما مانند انتشار سم در رگ‌های یک خانواده است.

7 اشتباه والدین در برخورد با ترومای نوجوان

برخی رفتارهای غلط والدین باعث می‌شود ترومای نوجوان مشکلات بزرگتری برای خانواده ایجاد کند. این رفتارهای اشتباه شامل:

1. نادیده گرفتن یا انکار رویداد آسیب‌زا

2. اجتناب از حرف زدن درباره آن رویداد

3. سرزنش نوجوان برای فراموشی آسیبی که دیده است

4. عدم تفاهم و داشتن دیدگاه متفاوت نسبت به آنچه اتفاق افتاده است

5. کم اهمیت جلوه دادن رویداد تلخ یا به شوخی با آن برخورد کردن

6. تکیه والدین به نوجوان برای حمایت عاطفی

7. دسترسی نداشتن یا کمک نگرفتن از متخصص حرفه‌ای برای درمان

گام های اولیه در فرآیند درمان ترومای نوجوان

به عنوان یک پدر و مادر، حمایت بی‌قید و شرط شما از فرزندتان مهم‌ترین عامل است؛ چراکه روند درمان با عشق آغاز می‌شود. در ادامه به مراحلی که والدین باید برای شروع روند بهبودی نوجوان‌شان انجام دهند اشاره شده است:

1. مکانی آرام و راحت را برای صحبت با نوجوان خود انتخاب کنید.

2. با خاموش کردن تلفن همراه مانع از بروز حواسپرتی شوید.

3. فضایی امنی را برای فرزندتان ایجاد کنید.

4. به نوجوان اطمینان دهید او قضاوت، تنبیه یا محکوم نمی‌کنید.

5. ابتدا فقط به حرف‌های فرزندتان گوش دهید.

6. فرآیند برقراری ارتباط با نوجوان ممکن است کند باشد و گاهی متوقف شود، پس صبور باشید.

7. به نوجوان خود یادآوری کنید نشان دادن واکنش شدید نسبت به رویدادی آسیب‌زا طبیعی است و  افراد بسیاری این موضوع را تجربه کرده‌اند.

8. با نوجوان خود رفتاری ملایم داشته باشید.

9. اجازه دهید در طول دوران نقاهت در نقش‌ها و مسئولیت‌هایش تغییراتی ایجاد شود.

10.  فشار را کاهش دهید و فضا را برای بهبود او فراهم کنید.

11. شرایط را برای بازسازی قدرت فرزندتان فراهم کنید.

با انجام چنین اقداماتی می‌توانید روند بهبودی را شروع کنید. اما همچنان برای درمان کامل به کمک خارج از خانواده نیاز است. در واقع بهبود علائم شدید ترومای نوجوان تنها به کمک یک روانشناس متخصص نوجوانان محقق می‌شود؛ چرا که ممکن از برخی از واکنش‌های نوجوان به الگوی رفتاری منفی و سپس بیماری مزمن تبدیل شود. قطعاً هیچ والدی دوست ندارد یک "وضعیت رفتاری" به یک "اختلال روانی" بدل شود. بنابراین، کمک حرفه‌ای بهترین راه درمان است.

علائمی که نشان‌ می‌دهد نوجوان دچار تروما نیازمند کمک حرفه‌ای است

• داشتن رفتار بی پروا یا مخاطره‌آمیز

• تهدید دیگران به خشونت

• آسیب زدن به خود و دیگران

مطالب مرتبط: 14 علت خودزنی با تیغ در نوجوانان + نحو برخورد صحیح والدین

 

                         علل خودآزاری دیجیتالی نوجوانان + روش درست برخورد با نوجوان

• افسرده بودن

• احتمال اقدام به خودکشی

مطلب مرتبط: احتمال خودکشی در کدام نوجوان بیشتر است؟ + 11 راهکار به والدین

• فلج شدن ناشی از ترس و اضطراب

• بی‌حس یا منزوی شدن

• استعمال مواد مخدر یا نوشیدن الکل

• بروز رفتارهای روان‌پریشانه

• ایجاد نگرانی و ترس مداوم در والدین

شیوه دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان نوجوان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره زیر تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ است.