دوران نوجوانی، دوران تغییر و جهش از کودکی به بزرگسالی است. نوجوان در این دوران به دلیل مواجه با مشکلات مختلف حساستر است و ممکن است با انجام رفتارهای ناسالم، مشکلاتی را در زندگی آیندهاش رقم بزند. به همین دلیل والدین در این دوران معمولاً نگران رفتارهای فرزند نوجوانشان هستند؛ به طوری که کنترلهای زیاد آنها موجب خراب شدن رابطهشان با نوجوان میشود.
دوران نوجوانی هم برای نوجوان و هم برای والدین، دوران سختی است؛ بهطوری که بحث و جدل و درگیریهای والدین با نوجوان نتیجهای جز ایجاد احساس ناامنی و تزلزل در نوجوان و عصبانیت و پریشانی والدین در پی ندارد. البته با آگاهی از این مشکلات و یادگیری مهارت برخورد صحیح با آنها، میتوانید این دوران را برای خود و فرزندتان آرامش بخش کنید.
مرکز مشاوره یاسان ( مرکز روانشناسی تخصصی کودک و نوجوان) در ادامه به 11 مشکل رایج نوجوانی و دوران بلوغ پرداخته است:
تغییرات فیزیکی بیشتر به دلیل تغییر در سطح هورمونها رخ میدهد:
رشد سینه دختران در ابتدا برای آنها ناخوشایند است.
تغییر صدا و زخیم شدن موهای صورت بارزترین تغییری است که در پسرها رخ میدهد.
آکنه و جوش یکی دیگر از مشکلات بزرگ دوران بلوغ است.
در برخی نوجوانان افزایش عضلات باعث بالا رفتن وزن آنها میشود.
موهای زائد در نواحی زیربغل و آلت تناسلی رشد میکند.
بوی عرق بدن آشکارتر میشود.
دختران پریود میشوند.
مطلب مرتبط : 9 تغییر جسمی و روحی دوره نوجوانی + آسیبهای دوران بلوغ
هورمونها نه تنها باعث تغییرات فیزیکی میشوند بلکه بر احساسات نوجوانان نیز تاثیر گذار هستند.
نوجوانی سن بین بزرگسالی و کودکی است به همین دلیل نوجوانان نقششان را قاطی میکنند و نمیدانند که باید مسئولیتهای دوران بزرگسالی را قبول کنند یا در فکر خواستههای کودکی خود باشند.
بیش از حد احساساتی هستند. کوچکترین چیزی آنها را در لحظه خوشحال، ناراحت، عصبی یا کلافه میکند.
دختران نوجوان با کوچکترین تلنگری، گریه میکنند.
تغییرات فیزیکی باعث میشود نوجوانان از بدن خودشان آگاه شوند.
در این دوران ممکن است برخی نوجوانان احساس کنند ضعیف یا برتر از نوجوانان دیگر هستند.
در نوجوانی احساس و نیازهای جنسی بروز مییابد که همین باعث احساس گناه در نوجوان میشود.
مطلب مرتبط: 4 علت خود زشت پنداری در نوجوانان + روش صحیح برخورد والدین
نوجوانان به خاطر احساسات مختلف و شدیدی که در دوران بلوغ تجربه میکنند، رفتارهای آنی و نسنجیدهای از خود نشان میدهند. این نوع رفتارها معمولاً تا بزرگسالی ادامه دارد:
نوجوان در این دوران میخواهد استقلال خود را ثابت کند. به همین دلیل دائم با والدین خود بر سر قوانین بحث میکند؛ آنها را زیر سوال میبرد و از چیزی که به نظرش درست است با لجبازی دفاع میکند.
تغییرات رشدی قابل توجه در مغز نوجوانان باعث میشود آنها دمدمی مزاج، خسته، بدخلق و بدقلق باشند.
تغییرات هورمونی در پسرها منجر به خشن شدن آنها میشود و دوست دارند با دیگران درگیر شوند و با صدای بلند موسیقی گوش دهند.
نوجوانان به دلیل استقلالی که به دست آوردهاند، تمایل دارند فعالیتهای جدید را امتحان کنند به همین دلیل ممکن است با بیدقتی کارهایی انجام دهند که عواقب خوبی در پی نداشته باشد.
گاهی اوقات به خاطر فشار همسالان یا به دلیل همرنگ و هم سو شدن با آنها، وادار به انجام کارها و رفتارهای خاصی میشوند و به آنها عادت میکنند که ترک این عادتها در آینده سخت است.
لباس پوشیدن، مدل مو و تیپ نوجوان بسیار تغییر میکند و احتمالاً برخلاف میل والدین خواهد بود.
آزاردهندهترین رفتار نوجوانان معاشرت با همسن و سالان مشکلدار و انتخاب سبک زندگی ناهنجار است.
دروغگویی از دیگر مشکلات عمده این دوران است که علت آن بیشتر به دلیل ترس از والدین و رودررو نشدن با آنهاست.
مطلب مرتبط: چقدر باید به فرزند نوجوانم استقلال بدهم؟
دوران بلوغ و نوجوانی، برههای است که به راحتی نوجوان منحرف میشود. سیگار کشیدن، استعمال مواد مخدر و نوشیدن الکل توسط نوجوان یکی از بزرگترین مشکلاتی است که والدین در سراسر جهان با آن دست و پنجه نرم میکنند.
نوجوانان به دلیل فشار همسالان به راحتی به سمت استفاده از سیگار، الکل و مواد مخدر کشیده میشوند.
نوجوانان به خاطر تمایل به ریسک، دوست دارند قبل از رسیدن به سن قانونی الکل و سیگار را امتحان کنند.
نوجوانان شاید در ابتدا این کار را فقط برای هیجان آن انجام دهند اما اگر نتوانند کنترلش کنند، تبدیل به عادتی میشود که ترک آن بسیار سخت است.
اگر یکی از والدین در خانه سیگار میکشد یا الکل مینوشد، الگویی برای نوجوان محسوب میشود.
گاهی نوجوانان به دلیل عزت نفس پایین یا هنگام عصبانیت و ناراحتی به سیگار کشیدن یا نوشیدن مشروبات الکلی روی میآورند.
در دسترس بودن موادی مانند سیگار، الکل، مواد مخدر و استروئیدهای آنابولیک احتمالا باعث میشود نوجوانان بیشتر برای امتحان کردن این مواد غیرقانونی وسوسه شوند.
مطلب مرتبط: نشانه های نوجوان سیگاری + 12 روش برای جلوگیری از سیگاری شدن نوجوانان
نوجوانان باید عملکرد تحصیلی خوبی داشته باشند تا بتوانند در دانشگاه پذیرفته شوند. به همین دلیل، تحت فشار هستند و ممکن است بدخلق شوند.
درس خواندن برای پذیرفته شدن در دانشگاه و کارهای خانه آنها را خسته میکند.
حواس پرتی در مدرسه باعث افت تحصیلی میشود و همین موضوع بر فشار شرایط میافزاید.
مطلب مرتبط: چگونه نوجوانان را به درس خواندن تشویق کنیم؟
نوجوانان از لحاظ جسمی و عاطفی بسیار حساس هستند بنابراین اگر تغذیهشان سالم نباشد یا مراقبتهای بهداشتی را انجام ندهند، مستعد ابتلا به بیماری میشوند.
برنامههای نوجوانان اغلب فشرده و پشت هم است به همین علت وقت کافی برای استراحت یا غذا خوردن ندارند به همین علت عادات غذایی ناسالمی دارند و مواد مغذی مورد نیاز را به بدنشان نمیرسانند.
آگاهی از ظاهر بدن منجر به اختلالات تغذیهای به خصوص در دختران میشود. دختران نوجوانی که نگران وزن و ظاهر خود هستند ممکن است به اختلالاتی مانند بی اشتهایی یا پرخوری عصبی مبتلا شوند.
استرس نیز باعث از دست دادن اشتها و بیخوابی در نوجوانان میشود.
عادات غذایی ناسالم و بیتحرکی منجر به چاقی میشود و این مشکل اغلب به این دلیل است که نوجوان مدام در حال خوردن فست فود و نوشابههای گاز دار است.
مطلب مرتبط: آموزش سبک زندگی سالم به نوجوانان
طبق تحقیقات انجام شده، حدود 50 درصد از مشکلات روانی بزرگسالان از سن 14 سالگی شروع میشود. در واقع، یک سوم مرگ و میر نوجوانان به خاطر خودکشی ناشی از افسردگی است. اگر فرزند شما بیش از حد بد خلق است، اصلاً غذا نمیخورد یا نمیخوابد، حتما باید از یک روانشناس نوجوان کمک بگیرید.
شایع ترین اختلالات روانی در دوران نوجوانی، اختلالات اضطرابی و خلقی، فوبیای اجتماعی و اختلالات هراس است.
نوجوانان ممکن است به دلیل نداشتن عزت نفس و اعتماد به نفس یا ویژگیهای ظاهری از جمله شکل بدن، رنگ پوست، زیبایی و هیکل احساس حقارت یا برتری کنند.
افت تحصیلی و ضریب هوشی پایین نیز انگیزه پیشرفت را از آنها میگیرد؛ به طوریکه باور میکنند که نالایق و کمارزش هستند.
افسردگی یکی از مشکلات روانی رایج در دوران نوجوانی است. دخترها ممکن است نسبت به پسرها در ابتلا به اختلالات افسردگی مستعدتر باشند.
استرس و فشار دوران نوجوانی منجر به مشکلات و ناراحتیهای مربوط به اضطراب میشود، در حالی که نوسانات خلقی می تواند منجر به اختلال سلوک یا اختلال نافرمانی مقابلهای شود.
اختلالات تغذیه نیز یکی دیگر از مشکلات دوران بلوغ است و از زمانی شروع میشود که نوجوان از ظاهر خودش راضی نیست و میخواهد به هر نحوی که هست آن را تغییر دهد.
مطلب مرتبط: چگونه افسردگی را در نوجوانان تشخیص دهیم؟
در دوران نوجوانی اندامهای جنسی و تناسلی شروع به رشد میکند. به همین دلیل نوجوانان در دوران بلوغ جذب جنس مخالف میشوند. بنابراین طبیعی است که نوجوان در موقعیتهای اجتماعی احساس خوبی نداشته باشد.
نوجوانان با هدف کسب هویتی مستقل برای خود در خانواده یا بیرون از آن به دنبال الگو هستند.
نوجوان ممکن است دیدگاه شما را درباره برخی چیزها زیر سوال ببرد.
آنها برای درک جنسیت خود نیاز به زمان دارند. دخترها و پسرها ممکن است احساسات عجیب و غریبی نسبت به جنس مخالف داشته باشند و نمیدانند باید با آنها چه کنند.
زمانی که نوجوان شما با دختر یا پسری قرار میگذارد ممکن است راحت نباشد که درباره آن با شما صحبت کند و با اطلاعات غلط و نادرستی که دارد پیش برود.
رقابت یکی دیگر از جنبه های مهم زندگی اجتماعی یک نوجوان است. فرزند شما ممکن است در هر چیزی با همسالان خود رقابت کند. روحیه رقابتی آنها نشان میدهد که چه درکی از خودشان دارند و آیا عزت نفسشان بالا است یا پایین.
شاید نوجوانتان فکر کند که احساسات و افکار جنسی اشتباه است و به همین دلیل احساس گناه کند.
روابط اجتماعی آنها در این مدت از طریق شبکههای اجتماعی گسترش مییابد.
مطلب مرتبط: چگونه بفهمم، فرزندم رابطه جنسی دارد؟ + 3 راهکار
ظهور رسانههای اجتماعی نحوه تعامل انسانها با یکدیگر را تغییر داده است و بیشترین تأثیر را بر سبک زندگی نوجوانان گذاشته است.
شاید نوجوان شما ساعتها مشغول پیامک بازی، چت، صحبت با تلفن و بازی باشد.
نوجوانان معتاد به اینترنت معمولاً دوستان کمتری دارند و زندگی اجتماعی آنها غیرفعال است. آنها زندگی انفرادی دارند و از ساعتها چرخ زدن در اینترنت راضی هستند.
اعتیاد به فضای مجازی آنها را دچار کمتحرکی و سبک زندگی ناسالم میکند.
اعتیاد به اینترنت باعث افت تحصیلی میشود.
مطلب مرتبط: چگونه کودک و نوجوان را از گوشی دور کنیم؟ (راهکارهایی برای 3 رده سنی)
پرخاشگری در پسرها بسیار نگران کننده است؛ چرا که آنها قد بلندتر میشوند، عضلاتشان رشد میکند و صدایی کلفت و مردانه پیدا میکنند. علاوه بر این، آنها بدخلق و آسیبپذیر میشوند؛ بهطوری که خیلی راحت تحت سلطه و نفوذ دیگران قرار میگیرند.
پسران نوجوان در مدرسه بسیار دعوا میکنند.
بدتر از دعوا این است که برخی پسران نوجوان قلدری میکنند.
پسرها ممکن است دوستان ناباب داشته باشند و به سمت اعمال خشونت آمیز، خرابکاری و پرخاشگری کشیده شوند.
مطلب مرتبط: هنگام پرخاشگری نوجوان چه کار کنیم؟
اگرچه شما نیز دوران نوجوانی را تجربه کردهاید اما هنگامی که پدر و مادر یک نوجوان میشوید، رفتارهای فرزندتان شما را نگران می کند. اولین توصیه این است که با فرزندتان همدل باشید و سعی کنید حال او را درک کنید.
سپس توصیه می کنیم، مهارتهای فرزند پروری خود را ارتقا دهید. شیوه های صحیح برخورد با فرزند نوجوان تان را می توانید از طریق مطالعه کتاب های روانشناسی نوجوان، کارگاه های آموزشی ویژه والدین و نوجوان، بسته های آموزشی فرزندپروری یا به کمک روانشناس نوجوان یاد بگیرید.
فراموش نکنید والدین نقش مهمی در رشد رفتار نوجوانان دارند. اگر به نوجوانان خود درباره مشکلات احتمالی و راهحلهای آنان آموزش دهید، قطعاً تاثیر مثبتی بر رفتار آنها خواهد داشت. اگر احساسات آنها را درک کنید، درگیریها فرزندتان با شما کمتر میشود.
برقراری ارتباط خوب و دوستانه با فرزندتان میتواند او را تشویق کند تا درباره مسائل خود با شما صحبت کند و از شما کمک بگیرد.
درمان میتواند نوجوان شما را در چیزهای مختلفی مانند خودیابی، استرس، رویدادهای زندگی یا مسائل مربوط به سلامت روان حمایت کند. همچنین می توان از درمان برای جلوگیری از تبدیل شدن مسائل جزئی به مشکلاتی بزرگ در آینده استفاده کرد. گاهی اوقات، حتی تنها چند جلسه درمانی میتواند حال نوجوان شما را از این رو به آن رو کند دلایل و شرایط رایجی که باعث میشود نوجوانان به مشاوره نیاز داشته باشند، عبارتند از:
اختلالات اضطرابی
اختلال کمتوجهی-بیش فعالی (ADHD)
اوتیسم
مشکلات رفتاری
مقابله با یک بیماری مزمن
تبعیض فرهنگی یا نژادی
افسردگی
کشف تمایلات جنسی، گرایش جنسی یا هویت جنسی
اختلالات تغذیه (کماشتهایی یا پرخوری)
غم و اندوه
تنهایی
اختلال وسواس فکری- عملی(OCD)
اختلالات شخصیتی
مشکلات خودآگاهی، عزت نفس یا اعتماد به نفس
مشکلات در روابط
مسائل مربوط به مدرسه و اجتماع مانند قلدری
خودآزاری، افکار خودکشی یا رفتارهای پرخطر
مدیریت استرس
مصرف مواد
آسیب روحی و روانی
از آنجایی که مغز نوجوانان با مغز بزرگسالان متفاوت است، درمان نوجوانان مانند درمان بزرگسالان نیست. مواردی که والدین میتوانند در صورتی که نوجوانشان تحت درمان است در نظر داشته باشند عبارتند از:
1. مهمترین بخش هر رابطه درمانی، اعتماد به درمانگر است: این امر به ویژه درباره نوجوانان صادق است؛ بدین معنی که نوجوان باید به درمانگر یا روانشناس خود اعتماد کند و با او کنار بیاید.
2. حفظ حریم خصوصی و رازداری ضروری است: بسیاری از والدین میخواهند بدانند در جلسات درمانی نوجوانشان چه اتفاقی میافتد. کنجکاوی آنها قابل درک است. با این حال، درخواست از نوجوان یا درمانگر برای افشای اطلاعات جلسات اغلب بیشتر ضرر دارد تا فایده. نوجوان اگر گمان کند که حرفهایش با درمانگر به والدینش منتقل میشود، قطعاً همکاری کاملی با روانشناس نخواهد داشت.
البته درمانگر در صورتی که موضوعات مطرح شده توسط نوجوان حاکی از کودک آزاری یا احتمال خودکشی یا صدمه به شخص دیگری باشد، حتماً آن را با والدین یا مسئولان مرتبط درمیان خواهد گذاشت.
برگزاری یک جلسه مشترک در شروع درمان برای رسیدگی به محدودیتهای محرمانگی و تعیین اینکه دقیقاً چه اطلاعاتی با والدین به اشتراک گذاشته میشود یا خیر میتواند مفید باشد.
3. هر موضوعی که برای نوجوان مهم باشد در جلسه درمانی مطرح میشود: درمان نوجوانان متفاوت از درمان بزرگسالان است. والدین ممکن است نگران این باشند که نوجوانشان فقط با درمانگر گپ و گفت میکند. از آنجایی که هر موضوعی که برای نوجوان مهم باشد در روند درمان او هم مهم است بنابراین، چیزی به نام "فقط صحبت کردن" وجود ندارد. دادن آزادی به نوجوانان برای انتخاب موضوعات مورد بحث اغلب زمینه را برای عمیق شدن در مسائل نوجوان فراهم میکند.
4. نیاز نوجوان شما به درمانگر به معنی کم کاری شما در تربیت فرزندتان نیست: والدین نمیتوانند همه اتفاقاتی که برای فرزندشان میافتد را کنترل کنند. هیچ پدر و مادری کامل نیست. تشخیص اینکه نوجوان به درمان و حمایت بزرگسالانی غیر از والدین دارد، بخشی از تربیت خوب است و نشان دهنده این نیست که والدین در تربیت فرزند خود شکست خوردهاند.
نوجوانان نیازهایی متفاوتی نسبت به کودکان و بزرگسالان دارند. هنگام تعیین نیازهای روانی آنها و ارائه مراقبتهای مناسب، درک مرحله منحصر به فرد زندگی آنها و در نظر گرفتن جایی که هستند، اهمیت دارد.
اگر نوجوان احساس کند مجبور به درمان است، به احتمال زیاد انگیزهای برای تغییر ندارد. پس حتی اگر آنها را مجبور کنید که به جلسات درمان بروند، احتمالاً درباره مسائل خود صحبت نمیکنند یا حداقل این کار را به شیوهای که کمکشان کند، انجام نمیدهند.
البته گاهی اوقات، یک درمانگر ماهر میتواند به نوجوان کمک کند پس از چند جلسه احساس راحتی بیشتری داشته باشد و گاهی اوقات، نوجوانی که به شما میگوید از درمان متنفر است یا به کمک نیاز ندارد، به تدریج با درمانگرش همکاری میکند. ممکن است، نوجوان شما دوست نداشته باشد، شما بدانید که واقعاً او درمان را دوست دارد.
اگر نوجوان شما به مشاوره نیاز دارد، نحوه مطرح کردن این موضوع بسیار مهم است؛ چراکه اولین مکالمه شما با او در این باره، نحوه نگرش نوجوانتان را درباره درمان تعیین میکند.
طبیعی است که نوجوانان از مشکلات خود خجالت بکشند. به همین دلیل اعتراف به اینکه کمک میخواهند برای آنها سخت است. پس شما باید این موضوع را طوری با او مطرح کنید که باعث احساس شرمندگیش نشود.
اینگونه فکر نکنید که نوجوان شما آنقدر فهمیده یا باهوش نیست که بتواند انتخابهای خوبی داشته باشد. درعوض، به او بگویید که چرا فکر میکنید کمک گرفتن از مشاور مهم است و چگونه این کار میتواند برای او مفید باشد. نظر فرزندتان را هم جویا شوید و خود را مشتاق شنیدن نظرات او نشان دهید.
مثلاً میتوانید چیزی شبیه این بگویید که: "نمیدونم آیا این خوبه که تو به جز من، کسی رو داشته باشی که باهاش صحبت کنی یا نه" یا بگویید: "من همیشه نمیدونم چطور به تو کمک کنم، به نظرم صحبت کردن با فردی که با نوجوانان کار میکنه می توانه برای تو مفید باشه"
اگر خودتان به جلسات مشاوره یا روان درمانی میروید، حتماً نوجوان خود را از آن مطلع کنید تا کمک گرفتن از مشاور یا روانشناس برای او هم عادی شود و انگ اجتماعی را در هن او از بین ببرد.
اگر نوجوان شما از رفتن به جلسات مشاوره امتناع کرد، ناامید نشوید. شما چندین گزینه درباره نحوه دریافت کمک از روانشناس نوجوان دارید.
بدون حضور فرزند نوجوانتان پیش مشاور بروید: آموزش والدین یکی از مؤثرترین راهها برای کمک به نوجوانان است. روانشناس نوجوان به شما آموزش میدهد که چگونه با فرزندتان که درگیر بحران بلوغ و نوجوانی است رفتار کنید. ممکن است پس از مدتی نوجوان شما علاقمند شود که از"طرف خودش" داستان را برای مشاور بازگو کند.
با مشاور مدرسه فرزندتان صحبت کنید: نوجوانی که خارج از مدرسه با روانشناس نوجوانان ملاقات نمیکند، ممکن است مایل باشد با مشاور مدرسه صحبت کند.
با نوجوان خود قرار بگذارید: اگر مشکل فرزندتان حاد نیست و نوجوان تمایلی به ادامه جسلات مشاوره ندارد به او بگویید که قبل از اینکه بتواند درباره ادامه درمان تصمیم بگیرد، باید در تعداد معینی از جلسات مشاوره شرکت کند.
مشاوره آنلاین را در نظر بگیرید: گاهی اوقات، نوجوانی که رو در رو با کسی صحبت نمیکند، از مشاوره آنلاین با یک روانشناس نوجوان استقبال میکند.
همانطور که زندگی نوجوانان از دوران کودکی به بزرگسالی تغییر میکند، نوجوانان با چالشهای بیشماری مواجه میشوند. آنها ناگهان با مسائل روابط اجتماعی و عاشقانه مواجه میشوند، با قلدری در مدرسه یا مسائل مربوط به تصویر ذهنی از بدنشان (خود زشت انگاری) مقابله میکنند. این درحالی است که در تمام این مدت تلاش میکنند تا با توقعات والدین در تحصیل همگام شوند.
ضمن اینکه، وقتی وابستگی نوجوانان به والدینشان کم میشود، دیگر تمایلی ندارند مشکلاتشان را با آنها درمیان بگذارند. روانشناس نوجوان میتواند به نوجوانان کمک کند تا درک بهتری از خود، احساسات و اهدافشان داشته باشند و مشکلات بین فردی نوجوانان ( به طور مثال تمایل نداشتن به صحبت کردن با والدین) را که بسیار در این سن شایع است را حل کنند.
دوره نوجوانی برای بسیاری از خانوادهها با تنشها و درگیریهای زیاد بین نوجوان و خانواده همراه است. مرکز مشاوره یاسان با مدیریت دکتر آسیه اناری، یکی از معدود مراکز تخصصی روانشناسی نوجوان در کشور است که با تیمی تخصصی آماده خدماترسانی به خانوادهها در این حیطه است.
مرکز مشاوره یاسان برای نخستین بار در کشور طرح "کوچینگ والدین" یا مربی والدین "از پیش از تولد فرزند تا دوران بلوغ" را به پشتوانه سالها تجربه بالینی روانشناسان این مجموعه اجرا میکند. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره کوچینگ والدین کلیک کنید.
علاوه بر این مرکز مشاوره یاسان ارائه دهنده خدمات مشاوره آنلاین، حضوری و تلفنی به مراجعان است.
همچنین می توانید مهارت های فرزندپروری خود را با خواندن کتاب های روانشناسی در زمینه کودک و نـوجوان یا حضور در کـارگـاه های فرزندپروری ارتقا دهید.
شیوه دریافت وقت مشاوره
لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان نوجوان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره زیر تماس بگیرید يا از طریق واتساپ پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتساپ است.