راه های درمانی بیش فعالی در نوجوان + راهکارهای پیشگیرانه + تست

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) یکی از مهمترین مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان است که می‌تواند به مشکلات اجتماعی، تحصیلی و شخصیتی در آینده منجر شود. در این مقاله مرکز مشاوره یاسان، ابتدا به توضیح علائم و عوامل ایجادکننده این اختلال می‌پردازد، سپس به روش‌های تشخیص و درمان ADHD در نوجوانان اشاره خواهد کرد.

بیش فعالی یا ADHD چیست؟

اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) یک اختلال عصبی است که به طور عمده در کودکان و نوجوانان مشاهده می‌شود. در حقییقت بیش‌فعالی اختلالی رشدی است که با رفتارهایی مانند بی‌توجهی، جنب‌وجوش زیاد یا تکانشگری همراه است. برای تشخیص ADHD، علائم باید به مدت طولانی در فرد مشاهده شود و تاثیر منفی بر روی عملکرد روزمره نوجوان داشته باشد.

انواع بیش فعالی (ADHD) در نوجوانان

علائم اختلال کم‌توجهی و بیش فعالی (ADHD) به 2 نوع مشکل رفتاری طبقه‌بندی می‌شود:

1. بی توجهی یا کم ‌توجهی: این نوع از بیش فعالی به عنوان اختلال کمبود توجه (ADD) شناخته می‌شود. در این حالت تمرکز و دقت کردن برای نوجوان بسیار سخت است. متاسفانه به دلیل اینکه شناسایی علائم ADD مشکل است، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.

2. بیش‌فعالی و تکانشگری:  تکانشگری یا رفتار تکانشی به رفتارهایی گفته می‌شود که بدون فکر و منطق، پرریسک و نامتناسب با موقعیت باشد و خطری بالقوه برای فرد یا دیگران در پی داشته باشد.

3. ترکیبی: در این حالت نوجوان هر دو نوع علائم را از خود بروز می‌دهد. معمولاً نوجوانان مبتلا به ADHD هر دو نوع نشانه‌ را از خود بروز می‌دهند اما این موضوع شامل همه آنها نمی‌شود؛ در حقیقت از هر 10 نوجوان مبتلا به این اختلال 2 تا 3 نفر فقط در زمینه تمرکز و دقت مشکل دارند و نشانه‌های بیش فعالی یا تکانشگری در آنها مشاهده نمی‌شود.

تفاوت علائم بیش فعالی در دختران و پسران

علائم ADHD در پسران بیشتر به صورت ترکیبی از بی توجهی و رفتارهای تکانشی مشاهد می‌شود. در دختران بیشتر علائم بی توجهی بروز می‌کند و رفتارهای مخرب در آنها کمتر دیده می‌شود. همان‌طور که پیش از این توضیح داده شد شناسایی علائم اختلال کمبود توجه (ADD) مشکل است و به همین دلیل اختلال ADHD در دختران کمتر تشخیص داده می‌شود.

علائم اصلی بی توجهی در نوجوانان

• داشتن دامنه توجه کوتاه و پرت شدن حواس

• بی دقت در انجام کارها و تکالیف مدرسه

• فراموش‌کاری و گم کردن وسایل

• ناتوانی در انجام کارهای که نیاز به تمرکز ذهنی طولانی مدت دارند

• توجه نکردن به صبحت‌های طرف مقابل

• مشکل در انجام دستورات و نیاز به یادآوری و تذکر به او برای انجام کارها

• از این شاخه به آن شاخه پریدن و نصف و نیمه رها کردن کارها

• مشکل در به خاطر سپردن کارها، وظایف، مسئولیت‌ها و قرارها

• مشکل در مرتب کردن وسایل و انجام کارهایی که باید پشت سرهم انجام شوند

علائم اصلی بیش فعالی و تکانشگری در نوجوانان

• ناتوانی در نشستن به خصوص در محیط آرام یا ساکت

• بی قراری

• حرکت فیزیکی بیش از حد

• زیاد حرف زدن

• رعایت نکردن نوبت (بی‌قراری هنگام ایستادن در صف)

• بدون فکر عمل کردن

• قطع کردن مکالمات دیگران

بیش فعالی در نوجوان بیشتر با چه اختلالاتی همراه است؟

اگرچه همیشه اینطور نیست اما برخی از نوجوانان ممکن است علاوه بر علائم ADHD، به اختلالات دیگری هم دچار باشند مانند:

• اختلال اضطراب

• اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD)

• اختلال سلوک

• افسردگی

• مشکلات خواب

• اختلال طیف اوتیسم (ASD)

• دیسپراکسی

• صرع

• سندرم تورت

• مشکلات یادگیری

علت ابتلای نوجوانان به ADHD چیست؟

علت دقیق ابتلا به ADHD در نوجوانان مشخص نیست اما عواملی مانند ژنتیک، محیط یا مشکلات سیستم عصبی هنگام رشد کودک یا آسیب به مغز از جمله دلایل تاثیرگذار بر بروز بیش‌فعالی در نوجوانان است.

عواملی که ابتلای نوجوان به بیش فعالی را افزایش می‌دهد

• خویشاوندان خونی (مانند والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به ADHD یا سایر اختلالات سلامت روان

• قرار گرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب

• مصرف مواد مخدر، مصرف الکل یا سیگار کشیدن مادر در دوران بارداری

• تولد زودرس

• مصرف زیاد خوراکی‌های قندی ( البته هنوز این مورد به‌طور عملی ثابت نشده است.)

چه علائمی در نوجوانان مبتلا به  ADHD بیشتر مشاهده می‌شود؟

علائم ADHD با رشد کودک و شروع سنین پیش نوجوانی و نوجوانی تغییر می‌کند. در کودکان خردسال، بیش فعالی و تکانشگری شایع ترین علائم ADHD هستند. با ورود کودک به مدرسه و افزایش روابط اجتماعی، علائم بی‌توجهی برجسته‌تر می‌شود، به‌‌طوری که تاثیر آن بر عملکرد تحصیلی و روابط او با همسالانش کاملاً مشهود است.

در نوجوانی، بیش فعالی اغلب شدت کمتری پیدا می‌کند و بیشتر به‌صورت بی‌قراری، آشفتگی و اضطراب ظاهر می‌شود. در این دوران علائم بی‌توجهی و تکانشگری معمولا ادامه می‌یابد و ممکن است باعث بدتر شدن وضعیت تحصیلی و روابط نوجوان شود.

مطلب مرتبط: چرا باید اضطراب در دوره نوجوانی کنترل شود؟

نوجوانان مبتلا به ADHD بیشتر درگیر رفتارهای تکانشی و پرخطر مانند مصرف مواد و برقراری رابطه جنسی ناایمن هستند. بی توجهی، بی قراری و تکانشگری در بسیاری از افراد مبتلا ADHD تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و در برخی موارد ممکن است با گذشت زمان شدت آن کاهش یابد.

مطلب مرتبط: چگونه بفهمم، فرزندم رابطه‌ جنسی دارد؟ + 3 راهکار

چگونه ADHD در نوجوانان تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص ADHD، علائم باید قبل از سن 12 سالگی وجود داشته باشد. کودکان تا 16 سالگی اگر حداقل شش علامت مداوم بی‌توجهی و یا شش علامت مداوم بیش فعالی- تکانشگری را داشته باشند، مبتلا به ADHD تشخیص داده می‌شوند.

حداقل 6 ماه علائم باید در دو یا چند موقعیت (مثلاً در خانه یا مدرسه یا با دوستان یا اقوام) وجود داشته باشد و در کیفیت عملکرد اجتماعی یا مدرسه آنها اختلال ایجاد کند.

اگر علائم ADHD را در فرزندتان مشاهده می‌کنید حتما باید با روانشناس متخصص در این زمینه مشورت کنید؛ چراکه استرس، اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و برخی بیماری‌ها علائمی مشابه علائم بیش‌فعالی دارند. بنابراین، ارزیابی کامل نوجوان برای تعیین علت علائم ضروری است.

راهکارهای درمانی بیش فعالی در نوجوانان

بهترین روش برای درمان اختلال بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز در نوجوانان ترکیبی از مداخلات رفتاری، روان‌شناختی و دارویی است.

مداخلات رفتاری شامل آموزش رفتارهای مثبت، مهارت‌های اجتماعی و تکنیک‌های مدیریت رفتار (مدیریت خشم، مدیریت تنش و مدیریت زمان) است که به نوجوان مبتلا کمک می‌کند تا بهترین روش‌ها را برای کنترل رفتارهایش در مواجهه با موقعیت‌هایی که باعث بروز این اختلال می‌شوند، یاد بگیرد.

همچنین، ورزش و فعالیت‌های جسمانی نیز می‌تواند در بهبود بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز در نوجوانان موثر باشد. در واقع فعالیت‌ بدنی باعث کاهش اضطراب در نوجوان می‌شود و بهبود عملکرد تحصیلی او را در پی دارد.

درمان‌های روان‌شناختی یا روان‌درمانی نیز به نوجوان مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند تا با نحوه کنترل عواطف و تفکراتش درباره خود و دیگران آشنا شود.

نکته مهم در درمان نوجوان مبتلا به ADHD این است که باید بین پزشک، مشاور و خانواده همکاری وجود داشته باشد تا بتوان کیفیت زندگی نوجوانان مبتلا به این اختلال را بهبود بخشید.

چگونه از ابتلای نوجوان به بیش فعالی پیشگیری کنیم؟

1. فعالیت بدنی: ورزش و فعالیت‌های بدنی موجب کاهش اضطراب و بیش فعالی می‌شوند. پس سعی کنید فعالیت‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، شنا و ورزش‌های گروهی را جایگزینی فعالیت‌هایی مانند بازی‌های ویدئویی و تماشای تلویزیون و استفاده از موبایل کنید.

2. تغذیه سالم: تغذیه سالم و متعادل می‌تواند به کاهش بیش فعالی در نوجوانان کمک کند. مصرف غذاهایی مانند میوه و سبزیجات، غلات کامل و ماهی‌های چرب، نقش قابل توجهی در بهبود سلامتی عمومی و کاهش بیش فعالی دارند.

3. خواب کافی: خواب کافی و به موقع برای نوجوانان بسیار مهم است. خواب کافی باعث کاهش احساس خستگی و اضطراب می‌شود. حداقل ۸ تا ۹ ساعت خواب در طول شب برای سلامتی نوجوانان توصیه می‌شود.

4. مدیریت استرس: استرس می‌تواند عامل ایجاد بیش فعالی در نوجوانان شود. برای مدیریت استرس، می‌توان از تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرین تنفس عمیق استفاده کرد.

با انجام تست آنلاین و رایگان " تست بیش فعالی در نوجوانان" متوجه می‌شوید این مسئله چقدر در نوجوان شما جدی است.

دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان نوجوان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره زیر تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ است.