23 نکته‌ درباره آموزش دستشویی رفتن به کودک + تست آمادگی کودک

بسیاری از والدین نمی‌دانند که چه زمانی باید دستشویی رفتن را به کودکشان بیاموزند. همه بچه‌ها در یک سن آمادگی انجام این کار را پیدا نمی‌کنند. بنابراین باید حواستان به نشانه‌های آمادگی در کودک برای آموزش باشد.

نشانه ‌های از پوشک گرفتن کودک

به جای توجه به سن و سال کودک به دنبال نشانه‌هایی باشید که آمادگی او برای دستشویی رفتن را به شما نشان می‌دهد. این نشانه‌ها عبارتند از:

1. فرزند شما به یادگیری استفاده از لگن یا قصری آموزشی علاقه نشان می دهد و می خواهد مستقل باشد. برای مثال، اگر یکی از اعضای خانواده را ببیند که به دستشویی می‌رود، ممکن است با پرسیدن سؤال، به انجام این کار علاقه نشان دهد.

2. کودک شما می تواند کلمات مربوط به دستشویی رفتن را بفهمد و به زبان بیاورد. به عنوان مثال ممکن است بگوید "پوشکم کثیفه " یا "جیش دارم".

3. کودک شما فرق بین دستشویی بزرگ و کوچک را می‌داند و می‌تواند با لگن آموزشی ارتباط برقرار کند.

4. فرزند شما می تواند دستورالعمل‌های ساده را دنبال کند و دوست دارد از رفتار شما، از جمله عادات دستشویی، تقلید کند.

5. کودک شما می تواند حداقل دو ساعت پوشک خود را خشک نگه دارد.

6. کودک شما می‌تواندآنقدر روی قصری بنشیند تا ادرار یا مدفوع کند.

7. فرزند شما می تواند پوشک، شلوار آموزشی یا لباس زیر خود را پایین بیاورد.

8. به دستشویی رفتن و لباس‌زیر پوشیدن علاقه نشان می‌دهد.

چه زمانی کودکم را از پوشک بگیریم؟

از طریق تست آیا کودک شما برای گرفتن از پوشک آماده است؟ می توانید آمادگی کودک خود را بسنجید.

سمیرا افشارنژاد، مدیر طرح کوچینگ والدین مرکز مشاوره یاسان در این قسمت درباره اهمیت آموزش مهارت توالت رفتن به کودکان صحبت کرده است:

در چه سنی باید بچه را از پوشک گرفت؟

 اغلب کودکان از سن 18 تا 24 ماهگی این علائم را از خودشان نشان می‌دهند؛ اگرچه برخی ممکن است حتی دیرتر از این زمان هم آمادگی نداشته نباشند؛ پسرها اغلب دیرتر شروع می‌کنند و نسبت به دخترها بیشتر طول می‌کشد که دستشویی رفتن را یاد بگیرند.

به خاطر داشته باشید بهترین سن از پوشک گرفتن کودک وجود ندارد. در واقع، به جای تمرکز بر روی سن، بهتر است به علامت‌هایی که نشان می‌دهد کودک شما آماده یادگرفتن مهارت دستشویی رفتن است، توجه کنید.

چه زمانی باید از پوشک گرفتن کودک را به تعویق انداخت؟

آموزش توالت رفتن یک فرآیند رشدی است. یعنی حتی اگر شما آموزش به کودک را شروع کنید تا زمانی که بدن و مغز کودکان به رشد کافی نرسیده باشد، هیچ دستاوردی در این زمینه نخواهید داشت.

حتی زمانی که فرزندتان با تغییرات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، سعی نکنید تمرینات آموزشی را انجام دهید. به غریزه خود درباره اینکه آیا زمان مناسبی برای شروع تمرینات است یا خیر اعتماد کنید. حتی اگر کودک نوپای شما نشانه‌هایی از آمادگی برای تمرینات دستشویی رفتن را نشان می‌دهد، باید یادگیری این مهارت را در شرایط زیر به تعویق بیندازید:

1. هنگام مسافرت

2. تولد فرزند جدید

3. انتقال محل خواب کودک از گهواره به تخت‌ بزرگتر

4. هنگام گرفتن از شیر مادر

5. هنگام ترک استفاده از شیشه شیر در شب

6. هنگام ترک کردن پستانک

7. شروع رفتن مهدکودک یا تغییر مهد

8. نقل مکان به یک خانه جدید یا سایر تغییرات عمده خانوادگی

9. هنگامی که کودک شما بیمار است (به خصوص اگر بیماری‌اش اسهال باشد)

10.  هنگام تعطیلات که کودک شما هیجان زده است و به خوردنی های زیادی دسترسی دارد

11. اجبار خارجی؛ مثلاً هنگامی که مسئولان مهدکودک از شما می‌خواهند که کودک‌تان را از پوشک بگیرید اما کودک شما آماده نیست.

آموزش دستشویی رفتن کودک چقدر طول می‌کشد؟

آموزش دستشویی رفتن به کودک نوپا کاری شبه نیست. اغلب بین 3 تا 6 ماه طول می‌کشد، اما ممکن است برای برخی از کودکان کمتر از این زمان و یا بیش‌تر طول بکشد. اگر خیلی زودتر از زمانی که کودک آمادگی دارد، شروع کنید، قطعاً روند طولانی خواهد شد؛ به‌طوری که شاید ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد که کودک در طول شب خشک بماند.

انواع لگن دستشویی ( قصری) برای کودکان

دو نوع اساسی لگنچه عبارتند از:

• قصری یا همان توالت فرنگی مستقل و مخصوص کودک که  کاسه‌آن را می‌توان در توالت تخلیه کرد.

• یک روکش به سایز کودک نوپا که روی توالت فرنگی قرار می‌گیرد تا مانع افتادن کودک شود و به او احساس امنیت بیشتری دهد. اگر این گزینه را انتخاب کردید، یک صندلی برای قرار دادن پای کودک تهیه کنید تا او بتواند راحت روی آن بنشنید و هنگام دستشویی کردن راحت باشد

23 نکته‌ درباره آموزش دستشویی رفتن به کودکان پسر و دختر

همانطور که کودک شما از نوزادی به نوپایی رسیده و بزرگتر می‌شود، در برخی از زمینه‌ها احساس استقلال می‌کند. شما تمامی این مراحل مهم و هیجان‌انگیز زندگی فرزندتان را دوست خواهید داشت اما، یکی  از این مراحل به توجه ویژه‌ شما نیاز دارد و آن مرحله،‌ از پوشک گرفتن و آموزش دستشویی رفتن به کودک است.

آموزش دستشویی رفتن فرآیند پیچیده‌ای است و یافتن بهترین روش ممکن است دشوار باشد؛ زیرا روند یادگیری هر کودک با کودک دیگر متفاوت است، ضمن اینکه پسرها ممکن است متفاوت از دختران بیاموزند. پس چیزی تحت عنوان بهترین راه برای آموزش این مهارت وجود ندارد. برای کمک به شما در چالش جدید کودک‌تان، مرکز مشاوره یاسان نکاتی را درباره از پوشک گرفتن و آموزش دستشویی رفتن به کودک ارائه می‌کند:

1. مطمئن شوید که کودک آمادگی آموزش را دارد: سعی کنید در فرآیند آموزش عجله نکنید و قبل از اینکه فرزندتان واقعاً بتواند به موفقیت برسد، آموزش دستشویی رفتن را خیلی زود شروع نکنید. قبل از شروع این آموزش به دنبال نشانه‌های آمادگی در کودک خود بگردید.

2. فرزندتان را در انتخاب لگن دستشویی مشارکت دهید: در صورت امکان به همراه بچه برای خرید لگنچه یا صندلی لگنی بروید. این کار باعث می‌شود که آنها احساس مشارکت و هیجان بیشتری درباره استفاده از لگن جدید داشته باشند.

3. با خریدن لباس زیر برای کودک او را ترغیب کنید: لباس‌های زیر فانتزی مانند لباس‌‌زیری که شخصیت کارتونی مورد علاقه‌ کودک روی آن کار شده، بخرید. به کودک توضیح دهید که وقتی یاد گرفت چگونه از لگن استفاده کند، می‌تواند این لباس زیر را بپوشد. همچنین می‌توانید به او اجازه دهید این لباس‌های زیر را به عنوان تشویقی در حین آموزش دستشویی رفتن بپوشد.

4. لگن آموزشی را در یک نقطه مناسب قرار دهید: حمام یا دستشویی مکان مناسبی برای قرار دادن قصری است تا کودک شما متوجه شود، باید اینکار را در دستشویی انجام دهد. اما گاهی نیاز است لگن در اتاق خواب یا اتاق بازی او باشد تا به محض بیدار شدن از خواب یا به هنگام بازی سریع بتواند خودش را به آن برساند.

5. برنامه‌ داشته باشید: هنگامی که آموزش دستشویی رفتن به کودک را شروع کردید، یک برنامه ساده اجرا کنید. به عنوان مثال، می‌توانید او  را تشویق کنید بعد از غذا خوردن یا بعد از چرت زدن دستشویی برود. این‌کار کمک می‌کند تا کودک‌تان بداند که دستشویی رفتن کاری عادی است.

6. از نمودار و برچسب برای نشان دادن روند پیشرفت استفاده کنید: می‌توانید آن را نزدیک دستشویی یا حمام نصب کنید. هر بار که کودک کار خوبی انجام داد، اجازه دهید یک برچسب روی نمودار بگذارد. آنها هر بار که یک برچسب جدید دریافت کنند، احساس خوبی خواهند داشت و اینگونه تشویق می‌شوند که بیشتر و بیشتر پیشرفت کنند.

7. شعر یا آهنگی برای آموزش دستشویی رفتن داشته باشید: اگر کودک شما برای استفاده از لگن عصبی به نظر می‌رسد، برخی از تشویق‌های ریتمیک می‌تواند به او کمک کند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد. می‌توانید آهنگ را همانطور که دو نفر به سمت دستشویی می‌روید بخوانید یا می‌توانید آن را در حالی که او در حال انجام اینکار است با هم بخوانید. ویدیوهای زیادی از ایده‌های آهنگ و شعر برای اینکار وجود دارد. راه دیگر این است که خودتان شعر کوچکی بسازید و با ریتم برایش بخوانید.

8. هنگام شستن کودک از او تعریف و تمجید کنید:  وقتی کوچولوی شما روی لگن خوب کارش را انجام داد، او را تحسین کنید. مثلاً به او بگویید:"ایول، بزن قدش." یا او را در آغوش بگیرید و یا هر کاری را انجام دهید که انگیزه‌اش زیاد شود.

9. به فرزندتان کتاب بدهید: برای کودک کتابی درباره دستشویی رفتن در حالی که واقعاً روی لگن دستشویی نشسته است بخوانید یا بگذارید به یکی از کتاب‌های مصور مورد علاقه‌اش نگاه کند تا وقت خود را بگذراند و به او کمک کند احساس آرامش بیشتری داشته باشد.

10. اجازه دهید کودک مدت زمانی را در خانه برهنه باشد: برخی والدین به این تکنیک برای آموزش دستشویی رفتن قسم می‌خورند! ایده اصلی این است که وقتی به کودک اجازه می‌دهید در خانه برهنه باشد، او تشویق می‌شود که از دستشویی استفاده کند؛ چرا که دیگر پوشک ندارد. چنین روشی علی‌الخصوص برای آن دسته از کودکانی که به هنگام دستشویی رفتن با پایین کشیدن شلوارشان مشکل دارند، مفید است. بهترین کار این است که این راهکار را در ماه‌های گرم سال امتحان کنید. اما، مانند تمام نکات این مقاله، ممکن است برای هر کودکی کارایی نداشته باشد.

11. دستشویی رفتن قبل از بیدار شدن و بعد از بیدار شدن از خواب: ایده خوبی است که فرزندتان را قبل از خواب و صبح به محض بیدار شدن، دستشویی ببرید. ممکن است لازم باشد در نیمه‌های شب بیدار هم این کار را انجام دهید. نشان دادن روال دستشویی رفتن در زمان‌های منظم به کودک کمک می‌کند تا عادت‌های خوب در او نهادینه شود و حتی از برخی اتفاقات شبانه و خیس کردن جا نیز جلوگیری کند.

12. با مثال آموزش دهید: دفعه‌ بعد که نیاز به استفاده از توالت داشتید فرزندتان را با خود ببرید و به او نشان دهید که ادرار کردن و مدفوع کردن چقدر آسان است. ممکن است برای پدرها آموزش به پسرهای کوچک آسانتر باشد و احتمالاً مادران این کار را به دخترانشان نشان می‌دهند. با این حال، هیچ قانون واحدی وجود ندارد و شما باید با آنچه برای خانواده‌تان مفید است پیش بروید.

13. شعبده بازی کنید: مقداری رنگ آبی (یا فقط مقداری پاک کننده کاسه توالت آبی) به کاسه توالت خود اضافه کنید. وقتی کوچولوی شما ادرار می کند، رنگ آب توالت از آبی به سبز تغییر می‌کند.جایگزین اینکار این است که صابون ظرفشویی را به توالت اضافه کنید. وقتی کودک شما ادرار می‌کند، از تماشای کف کردن و بالا آمدن حباب‌ها لذت می‌برد.

14. کودک را تشویق کنید که به جای لگن از دستشویی استفاده کنند: اگر ترجیح می‌دهید به جای استفاده از یک لگن مستقل، آموزش را در توالت شروع کنید، این فکر را در سرشان بیندازید که توالت جایی است که بزرگ‌ترها می‌روند و این فرصتی عالی برای انجام کارهای «بزرگسالانه» است.

15. به پسرها زمان بیشتری بدهید: گاهی اوقات آموزش دستشویی رفتن به کودک پسر به زمان بیشتری نسبت به کودک دختر نیاز دارد. کمی زمان می‌برد تا پسرها تفاوت بین دستشویی کوچک و بزرگ را بیاموزند.

16. از تمرین هدف‌گیری برای تشویق پسرتان استفاده کنید: هنگامی که پسرتان آماده شد که ایستاده ادرار کند، می توانید به او یاد دهید که چگونه هدف‌گیری انجام دهد. یکی از راه های انجام این کار این است که یک تکه غلات O شکل را در کاسه توالت یا لگن دستشویی‌اش بریزید. سپس پسرتان را تشویق کنید که هدف بگیرد. رضایت و خوشحالی از به هدف خوردن شلیک، انگیزه را بالا می‌برد.

17. کاری کنید که آن‌ها کم‌تر از مدفوع بترسند: برای کوچولوی شما، دفع مدفوع ممکن است ترسناک باشد. بی‌میلی آنها می‌تواند منجر به خودداری از این کار شود که در نتیجه‌ آن یبوست می‌گیرند. دفع مدفوع سفت نیز می‌تواند دردناک باشد و کودک شما ممکن است فکر کند مدفوع همیشه درد دارد. به کودک نوپایتان بیاموزید (شاید با تماشای یک کارتون درباره این موضوع یا با خواندن کتابی برای کودکان درباره آموزش دستشویی رفتن) که مدفوع یک فرآیند طبیعی است و هیچ چیزی برای ترسیدن وجود ندارد.

18. نشان دهید و بگویید: روش دیگر این است که صحنه‌ «دستشویی رفتن» را اجرا کنید. از عروسک مورد علاقه‌اش استفاده کنید تا نحوه‌ استفاده‌ از توالت یا لگن دستشویی را نشان دهید. حتی برای اینکه بهتر یاد بگیرد می‌توانید از فرزندتان بخواهید که به شما نشان دهد که عروسک چگونه دستشویی می‌کند.

19. فوراً سیفون را نکشید: اگر از توالت خود برای تمرین استفاده می‌کنید، بلافاصله پس از استفاده‌ کودک، سیفون را نکشید. صدای سیفون به خصوص در مراحل اولیه آموزش دستشویی رفتن می‌تواند ترسناک باشد. مفهوم سیفون کشیدن را آرام آرام و وقتی که کودک تمایل به تمیز کردن خود داشت، به او توضیح دهید و از آن یک بازی سرگرم‌کننده بسازید؛ مثلاً اینکه اجازه دهید کودک دکمه آسانسور را فشار دهد.

20. انتظار نداشته باشید در عرض چند روز معجزه رخ دهد: برخی از والدین به آموزش دستشویی رفتن در سه روز قسم می‌خورند، که به نوعی شبیه کمپ تمرینی است که در آن آموزش بر اساس یک برنامه زمان‌بندی شده انجام می‌شود. اگرچه این ممکن است برای برخی خوب کار کند، اما برای هر کودکی مناسب نیست.

21. روانشناسی معکوس را امتحان کنید: اگر متوجه شدید که کودک شما برای عادت کردن به لگن دستشویی مشکل دارد یا حتی از این کار امتناع می‌کند، روانشناسی معکوس را امتحان کنید. برای مثال، خیلی آرام از او  بپرسید که آیا می‌خواهد تا وقتی پسر یا دختر بزرگی شدد، پوشک بپوشد!!! در این روش نباید استرس یا فشار بیش از حد به کودک وارد کرد؛ زیرا این کار می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد و کودک شما بیشتر در برابر این کار مقاومت می‌کند.

22. کودک را بخاطر اشتباهاتش تنبیه نکنید: اگر چه کشمکش‌های تمرینی می‌تواند گاهی خسته‌کننده باشد، اما در مقابل تمایل به عصبانی شدن یا تنبیه کودک نوپا مقاومت کنید. در عوض، به او اطمینان دهید که مشکلی ندارد و می‌تواند بعداً دوباره امتحان کند. فشار اضافی به کوک کمک نمی‌کند که سریعتر یاد بگیرد. همچنین ممکن است کودک شما هنوز آمادگی کافی نداشته باشد، پس در نظر داشته باشید که برای چند روز یا چند هفته تمرین دستشویی رفتن و استفاده از لگن را متوقف کنید.

23. گاهی پسرفت ممکن است اتفاق بیفتد: در طول مرحله‌ آموزش دستشویی رفتن، ممکن است به مشکل برخورد کنید یا با مشکلاتی روبرو شوید. این یک بخش طبیعی از فرآیند یادگیری است. اگر این اتفاق افتاد ناامید نشوید. صبور باشید و تکنیک دیگری را امتحان کنید. به کودک‌تان زمان بدهید.

چه زمانی باید از مشاور و روانشناس کودک کمک گرفت؟

اگر به نظر می رسد که کودک شما برای آموزش دستشویی رفتن آماده است اما برای یادگیری یا انجام این کار مقاومت می‌کند حتما از روانشناس کودک کمک بگیرید. روانشناس شما را راهنمایی ابتدا کودک و شرایط او را بررسی می‌کند تا علت مقاومت کودک را متوجه شود، سپس با توجه به مشکل به شما راهکارهایی ارائه می‌دهد.

با وجود بهترین تلاش های والدین برای شناخت کودک و نوجوان خود، برخی اوقات به نظر می رسد مشکلات فرزندان برای آنها غافلگیر کننده است. در مواجهه با مشکلات رفتاری و هیجانی (مانند رفتارهای پرخطر غیر قابل کنترل) باید حتماً از روانشناس متخصص کودک و نوجوان کمک بگیرید. 

همچنین می توانید مهارت های فرزندپروری خود را با خواندن کتاب های روانشناسی در زمینه کودک و نـوجوان  یا حضور در کـارگـاه های فرزندپروری ارتقا دهید.

شیوه دریافت وقت مشاوره

لطفا برای دریافت وقت مشاوره از روانشناسان مرکز مشاوره یاسان از ساعت 9 تا 19 با دو شماره 02126722420 یا 02126722417 تماس بگیرید يا از طریق واتس‌اپ به شماره 09120499760 پیام دهید. راحت ترين مسير براي فارسی زبانان خارج از کشور ارسال پيام از طریق واتس‌اپ به شماره 09935968010 است.