کتاب گنجشکی و درخت بید

مرگ از آن دسته موضوعات ممنوعه است که با تمام توان سعی می‌کنیم کودک را از آن دور نگه داریم، مبادا که آسیبی متوجه او شده و خاطر نازنینش مکدر شود. اما گاه سرنوشت روایتی تلخ رقم می‌زند و به ناگاه عزیزانمان را می‌گیرد و ناگزیر دنیای کودک را زیر و رو می‌کند. آنگاه ما می‌مانیم و انبوهی از پرسش‌ها و ترس‌هایی که در سرمان می‌چرخند.

ما هرگز از قبل به این فکر نکرده‌ایم که در چنین وضعیتی باید چه کنیم و این موقعیت همۀ ما را وحشت‌زده می‌کند. ما هرگز به کودکمان نگفته‌ایم مرگی وجود دارد، پس چگونه بگوییم که عزیزی را از دست داده است؟ از همین رو اغلب راه ساده‌تری را برمی‌گزینیم نه به این دلیل که کودک آسوده‌تر خواهد بود، بلکه به این دلیل که خودمان نمی‌توانیم با ترس‌هایمان روبه رو شویم.

بسیاری از اوقات ما انتخاب می‌کنیم که در مقابل چشم کودک از آن اتفاق هولناک سخنی به میان نیاوریم، نام آن عزیز را بر زبان جاری نسازیم و وانمود کنیم که آب از آب تکان نخورده است. در این حال خوش‌باورانه از اینکه کودک سراغی از آن عزیز از دست رفته نمی‌گیرد و حرفی نمی‌زند، نفس راحتی می‌کشیم و این را موهبتی الهی قلمداد می‌کنیم.

حال آنکه دنیای کودک شبیه همین گنجشک داستان ما پر از تاریکی، سردرگمی، خشم، ناامیدی، غم، ترس و احساس گناه است و غم‌انگیز اینکه تنهای تنهاست. او نمی‌داند چه بلایی بر سرش نازل شده و چون در درک اتفاقات پیرامونش ناتوان و تنهاست، ابهامات ذهنی خود را با جادوی خیال‌پردازی‌هایش پاسخ می‌دهد؛ خیالاتی که گاه آسیب‌زننده‌تر از واقعیت است.

داستان گنجشکی و درخت بید، نه فقط برای کودک که برای مراقبین او نیز نگاشته شده است. داستانی که مخاطب را به تجربه‌ کردن سوگ یک گنجشک بینوا دعوت می‌کند و به مراقبین توضیح می‌دهد در چنین شرایط دشواری بهتر است چگونه رفتار کنند. گل سرخ، ارغوان و نارنج بودن کار دشواری نیست، آنچه سخت است سرو بودن است.

باید از گل سرخ، ارغوان و نارنج فراتر برویم و از انکار واقعیت بپرهیزیم. باید درخت سرو باشیم و به جای گریز از سؤالات کودک، محکم بایستیم و در اندازۀ فهمش با او سخن بگوییم و صبر کنیم تا او از دنیای درونی خود پرده بردارد.

باید احساس او را بفهمیم، محترم بشماریم، نیازش را به درستی پاسخ دهیم و پیش از همۀ اینها، باید بپذیریم که کودک هم سوگ را تجربه می‌کند و غم، خشم، ترس و احساس گناه همه احساسات طبیعی ما هستند و سرکوب و رد کردن آنها هیچ کمکی نخواهد کرد. تردیدی نیست که سرو بودن انتخاب سخت‌تری است اما اینگونه ‌است که کودک بهشت دیگری می‌یابد که می‌تواند به او تکیه کند و با وجود این بهشت امن، نه‌تنها طوفان‌های زندگی به او آسیبی نخواهند زد؛ بلکه او را قوی‌تر خواهند ساخت.

این کتاب دریچه‌ای برای گفت‌وشنود دربارۀ مرگ و معنای آن می‌گشاید و زبانی ساده برای توضیح این واقعیت فراهم می آورد. برای توضیح مرگ لازم نیست اخبار تلخ را قدم نخستین در نظر بگیریم، بلکه در لحظات لذت‌بخش طبیعت‌گردی پاییزی و قدم زدن روی برگ‌های خشک درختان می‌توان به آسانی توضیح داد که این برگ‌ها مرده‌اند و بعد دوباره در بهار سبز خواهند شد. والدین همواره باید توضیحات خود را با میزان درک کودک هم‌اندازه کنند و دچار افراط و تفریط در این زمینه نشوند.

آنچه در این میان راهگشاست، بی‌شک شناخت دقیق کودک است. در این بخش جدولی آورده شده که به ویژگی‌های رشدی کودکان و نوجوان می‌پردازد و به والدین کمک می‌کند نسبت به درک کودکان از مفهوم مرگ آگاهی پیدا کنند، واکنش‌های طبیعی سوگ را در هر سنی بشناسند و در نهایت راهکارهایی برای کمک به کودکان و نوجوانان سوگوار بیاموزند.

برای آگاهی بیشتر توصیه می کنیم مقاله نحوه برخورد با کودک والد از دست داده + علائم سوگ در کودکان را بخوانید.

مقدمه کتاب گنجشکی و درخت بید 

داستان «گنجشکی» و درخت بید روایتی کوتاه از رشتۀ ناگسستنی مهر است؛ رشته‌‌ای سحرآمیز که ما را به دیگری پیوند می‌‌دهد، قدرتمندمان می‌‌سازد و بعد در کمال ناباوری آسیب‌‌پذیرمان می‌‌کند. دوست داشتن بهای گرانی دارد، اما زندگی بدون مهر ورزیدن، زیستن در دنیایی تاریک و سرد است؛ درست شبیه زمهریری که آن را پایانی نیست.

پس دو انتخاب در مقابل است: یا باید به خلوت خود خو بگیری و در آرامش عذاب‌‌آور زمهریر بیاسایی یا باید خطر کنی و بهای بهشت را بپذیری و بپردازی. ما از نخستین روز زندگی مهر را برگزیده‌‌ایم و مادر را معنای تمام‌عیار این بهشت دریافته‌‌ایم؛ بهشتی که امن است و به ما جسارت تجربه‌‌ کردن این دنیای هولناک ناشناخته را می‌‌دهد. بهشتی که پناه است و رنج تجربه کردن دنیا را می‌‌کاهد و اشتیاق دوباره‌‌ کشف کردن را زنده نگه می‌‌دارد. در این رفت و آمد، بین دنیا و بهشت آغوش مادر، دلهرۀ همیشگی ما از آغاز این بود که برگردیم و او چشم به راه ما نباشد.

روزی که به مادر دل می‌‌بستیم، کسی نبود که بگوید تلخ‌‌ترین واقعیت هستی این است که به هرچه دل می‌‌بندیم، روزی از دست خواهیم داد و حالا ما مهری ناگسستنی و تکرارنشدنی در دل داشتیم و یک هراس بزرگ در پس ذهنمان که نکند روزی این بهشت بر سرمان آوار شود. ما خطر کرده بودیم، بی‌آنکه بدانیم بهای این عشق، غرامتی سنگین است.

ما نمی دانستیم تا زمانی که بهشت امن در کنار ماست، هراس از دست دادن رهایمان نمی‌‌کند و روزی که از دست برود، تکه‌‌ای از وجود ما را با خود خواهد برد. اما اگر این بهشت امن را در آغاز مسیر زندگی از دست بدهیم، چگونه باید دنیا را تجربه کرد؟ بدون امنیتی که به ما جرأت می‌‌داد و بدون پناهی که اشتیاق دوباره‌‌ تجربه کردن را شعله‌‌ور می‌‌ساخت. جای خالی مادر همیشه درد خواهد کرد و این شبیه همان دردهای کودکی نیست که مادر می‌‌گفت بزرگ که شویم یادمان می‌‌رود.

شاید در آن روزهایی که هنوز زیستن در این دنیا برایمان تازگی دارد، این درد را فریاد نزنیم، نامی از او نبریم، اشکی نریزیم و اندوهی بزرگ را در پس بازی کودکانه‌‌ا‌‌ی پنهان کنیم، اما سوگوار او خواهیم ماند تا زمانی که گرد پیری بر سرمان بنشیند. حتی اگر زمانی او را از دست داده باشیم که هیچ خاطرۀ روشنی از مادر در ذهنمان نقش نبسته باشد. این رنج بزرگ اگرچه فراموش نمی‌‌شود،

اما می‌‌توان آن را التیام بخشید. مرهم مهر معجزه می‌‌کند و شفا می‌‌بخشد. بهشت دیگری باید ساخت که به ما جسارت تجربۀ دنیای ناشناختۀ درونی را ‌‌دهد و پناهی باشد که رنج این اکتشاف را بکاهد و شور و اشتیاق دوباره زندگی کردن را بیفروزد. بهشتی که این بار می‌‌دانیم روزی از دست خواهد رفت، اما رشتۀ مهر آن هرگز گسسته نخواهد شد.

نکته‌ای با خوانندگان کتاب گنجشکی و درخت بید 

برای جلوگیری از افسردگی کودک و افزایش اعتماد به نفس  کودکی که دچار اختلال سوگ شده است نیز باید:

• دائما به او گوشزد کنید که مرگ عزیزانش هیچ ربطی به او نداشته و به خاطر اشتباه او نبوده است

• واضح و مشخص به خاطر رفتارها و کارهای خوبش او را تحسین و تشویق کنید

• با بزرگترهایی که به آنها اعتماد دارید رابطه برقرار کرده و اجازه دهید کودک اوقاتی را با آنها سپری کند و از آنها عشق و توجه دریافت کند

• کودک خود را در یک ورزش، هنر و یا مهارت تقویت کنید تا بتواند به خودش افتخار کند

در صورت ادامه دار شدن فرآیند سوگ در کودک و عدم سازگاری او، حتما با روانشناس کودک در کمک بگیرید.  برای  دریافت وقت ارزیابی و مشاوره کلیک کنید.

کاربر گرامی!

کتاب‌های سفارش داده شده طی 5 تا 7 روز کاری به پست تحویل داده می‌شود. پس از آن زمان دریافت کتاب به آدرس و مسافت شما بستگی دارد.

همچنین در صورت تمایل می توانید نسخه الکترونیک کتاب "گنجشکی و درخت بید" را از طریق فیدیبو، کتابراه و طاقچه تهیه کنید و در حالت آنلاین و آفلاین به آن دسترسی داشته باشید.