نوجوانان هنگام انتخاب رشته باید به چه نکاتی دقت کنند؟

 دکتر آسیه اناری، عضو هیئت مدیر انجمن روانشناسی بالینی کودک و نوجوان و مدیر مرکز مشاوره یاسان در این پادکست نوجوانان را برای انتخاب رشته مناسب راهنمایی کرده است.

چرا در دوران نوجوانی تمایلی به درس خواندن نداریم؟

در دوران نوجوانی نه می‌توانند مانندکودکان به ما امر و نهی کنند و نه مانند بزرگسال می‌توانیم به صورت مستقل و درست تصمیم‌گیری کنیم. به همین دلیل نوجوانی بسیار سخت است. آیا می‌دانید چرا به دوران نوجوانی می‌گویند: "دوران بحرانی زندگی" یا دورانی که تکلیف بزرگسالی ما را مشخص می‌کند؟

دقیقاً به این دلیل که بدترین و بهترین تصمیم‌های زندگی در دوران نوجوانی گرفته می‌شود. مثل درس خواندن، انتخاب رشته، انتخاب شغل، انتخاب دوست، داشتن رابطه با جنس مخالف و ... . تمام این تصمیمات در دوران نوجوانی گرفته می‌شود و به همین علت دوران نوجوانی حساس است. پس باید مهارت‌های لازم برای عبور از آن را یاد بگیریم. نوجوانی مانند یک سفر می‌ماند که نمی‌توان بدون آمادگی و دست خالی آن را انجام داد.

یکی از مهمترین مهارت‌‌هایی که باید در دوران نوجوان یاد گرفت، مهارت تصمیم‌گیری است و اصلی‌ترین موضوعی که باید در دروان نوجوانی درباره آن تصمیم گرفته شود، درس خواندن و انتخاب رشته است.

اشتباه رایجی که اغلب نوجوانان آن را انجام می‌دهند این است که درس خواندن را جدی نمی‌گیرند و فکر می‌کنند، "درس خواندن مهم نیست"، "درس بخوانم که چه بشود؟!" یا "حالا مگر کسانی که درس خواندند چه شده‌اند؟!"

اگرچه قرار نیست همه تحصیلات عالیه داشته باشیم اما باید حداقل تحصیلاتی که مورد قبول جامعه است را کسب کنیم. اکنون این حداقل از دیپلم به لیسانس تغییر کرده است اما حتی برای رسیدن به همان دیپلم هم باید درس خواند.

بسیاری از افراد که در نوجوانی درس نخواندند، بزرگترین اشتباه خود را این موضوع می‌دانند. اگر با کسانی که درس نخوانده‌اند صحبت کنید، متوجه می‌شوید بیش از 90 درصد آنها پشیمان هستند.

درس خواندن به این معنا نیست که تمام زندگی را تعطیل کنیم و درس بخوانیم بلکه به این معنی است که تصمیم بگیریم یکی از وظایف دوران نوجوانی‌مان درس خواندن باشد. پس اولین تصمیم دوران نوجوانی باید درس خواندن باشد آن هم درس خواندن به حدکافی، نه زیاد و نه کم. یعنی حدی که از پس درس‌ها بربیاییم و کسی مجبور نباشد دائم به ما تذکر بدهد یا از مدرسه تذکر بگیریم.

یادمان باشد در دورن نوجوانی هنوز مهارت‌های تصمیم‌‌گیری درست در ما شکل نگرفته است، پس ممکن است تحت تاثیر دوستان یا شبکه‌های اجتماعی اولین تصمیم اشتباه زندگی که درس نخواندن است را بگیریم.

وقتی کودک هستیم با کمک یا فشار والدین مجبور هستیم کار درست را انجام دهیم. در دوران بزرگسالی نیز با توجه به رشد عاطفی، اجتماعی و مغزی و تجربیات توانایی تصمیم‌گیری درست را داریم. اما در دوران نوجوانی با وجود تجربه اندک و نداشتن مهارت‌های مورد نیاز، فکر می‌کنیم قدرت لازم را داریم. به همین دلیل تصمیمات اشتباه زیادی می‌گیریم.

چرا نوجوانان باید در انتخاب رشته دقت کنند؟

تقریبا از سن 14 یا 15 سالگی نوجوان باید رشته تحصیلی خود را انتخاب کند. اگرچه در جوانی و بزرگسالی هم می‌توان رشته خود را تغییر داد اما در این صورت همه چیز سخت‌ خواهد شد. پس بهترین زمان برای انتخاب رشته مقطع تحصیلی نهم و دهم است.

اما انتخاب رشته یعنی چه و چرا مهم است؟ انتخاب رشته یعنی انتخاب راهی که شما از طریق آن زندگی و کسب درآمد می‌کنید. اگر الان شما رشته علوم انسانی را انتخاب کنید، نمی‌توانید در آینده پزشک شوید و اگر به دلیل سخت بودن دروس دبیرستان تصمیم بگیرید که به هنرستان بروید، دیگر نمی‌توانید رشته‌ای مثل زیست‌شناسی را در دانشگاه بخوانید و باید در همان رشته ادامه تحصیل بدهید.

مسئله مهم دیگر این است که دوستان، شغل آینده، میزان درآمد و سبک زندگی ما را رشته تحصیلی‌مان مشخص می‌کند. به همین دلیل بر اهمیت آن تاکید می‌کنیم. مسلماً اگر شما در هنرستان، حسابداری بخوانید با فردی که در دبیرستان رشته ریاضی را انتخاب کرده و در دانشگاه کامپیوتر می‌خواند، متفاوت خواهید بود. متفاوت به معنی بهتر و بدتر نیست. همه می‌توانند در کار خود موفق باشند. در حقیقت هر کسی که پنج روز در هفته و روزانه دو تا سه ساعت برای هدفش تلاش کند قطعاً در رشته خود موفق خواهد شد. با این حال مسیر زندگی متفاوت خواهد شد. به طور مثال کسی که نقاشی خوانده است در سالهای ابتدایی اشتغالش نمی‌تواند به اندازه کسی که دندانپزشکی خوانده است درآمد کسب کند یا به اندازه او اعتبار اجتماعی داشته باشد. تاکید می‌کنم که این موضوع به معنی بدتر و بهتر بودن رشته‌ها نیست؛ چراکه یک نقاش موفق می‌تواند از ده‌ها دندانپزشک متوسط بیشتر درآمد کسب کند، مشهور شود و زندگی شادی داشته باشد. در هر صورت زمان انتخاب رشته باید تبعات آن را هم در نظر گرفت.

قبل از انتخاب رشته به این سوال پاسخ دهید: "دوست دارید 10 سال آینده کجا باشید؟ چطور زندگی کنید؟ چه موقعیت اجتماعی داشته باشید؟ چقدر درآمد کسب کنید؟" پاسخ به این سوالات به شما کمک می‌کند تا رشته درستی را انتخاب کنید.

انتخاب رشته می‌تواند آینده اجتماعی، شغلی، مالی، ارتباطی، عاطفی و به‌طور کل سبک زندگی ما را تعیین کند. به طور مثال یک دندانپزشک ممکن است از عصر تا شب کار کند، برنامه کاری یک موزیسین شب‌ها شروع می‌شود، یک بازیگر ساعت کاری مشخصی ندارد و برعکس یک حسابدار یا کارمند بانک ساعت کاری مشخصی دارد. در حقیقت هر کدام از این مشاغل سبک زندگی ما و خانواده آینده ما را شکل می‌دهد.

چه معیارهایی را باید هنگام انتخاب رشته در نظر بگیریم؟

1. شناخت رشته‌ها: نباید اینگونه باشد که شما علوم انسانی یا تجربی را انتخاب کنید و بعد فکر کنید هر کدام از آنها چه رشته‌هایی دارند. پس قبل از انتخاب رشته تحصیلی، تحقیق کنید هر کدام از رشته‌ها به چه مشاغل و رشته‌های دانشگاهی منجر می‌شود.

2. علاقه: ببینید از خواندن کدام دروس لذت می‌برید.

3. استعداد: بررسی کنید در کدام زمینه‌ها استعداد بیشتری دارید.

4. رویای شخصی: پاسخ به سوال " ده سال آینده خود را کجا می‌بینید؟" می‌تواند بخش زیادی از مسیر پیش روی شما را مشخص کند. اگر کسی بگوید: "دوست دارم ده سال دیگر در گالر نقاشی‌ام نشسته باشم و در حال کشید نقاشی باشم"، قطعاً رشته نقاشی مناسب اوست اما اگر همین فرد بگوید: " دوست دارم ده سال بعد مدیر یک شرکت بازرگانی باشم و خیلی هم پولدار شوم"، اما رشته تحصیلی خود را نقاشی هنرستان انتخاب کند، هیچ تناسبی بین رویای او و رشته انتخابی وجود ندارد. بسیار مهم است که رویای نهایی ما با رشته‌ای که انتخاب می‌کنیم متناسب باشد.

5. واقع‌بین و منطقی بودن: اهدای که تعیین می‌کنید نباید دست نیافتنی باشد. یعنی اگر کسی از علوم خوشش نمی‌آید، نمرات خوبی در این درس کسب نکرده نباید رشته تجربی را انتخاب کند و مدعی شود که تلاشم را می‌کنم. با تلاش می‌شود به همه چیز رسید اما باید برای رسیدن به هدف علاقه و استعداد هم داشت.

با توجه به این معیارها می‌توانید رشته تحصیلی خود را در دبیرستان انتخاب کنید. پس از آن نیز سه سال زمان دارید تا با فکر کردن و مشورت کردن رشته دانشگاهی خودتان را مشخص کنید.

اگر درباره انتخاب رشته شک دارید می‌توانید به مراکز مشاوره مراجعه کنید تا آنها از طریق تست‌های شخصیت و استعدادسنجی به شما کمک کنند. 

مرکز مشاوره یاسان با داشتن بهترین مشاوران در زمینه استعدادسنجی نوجوانان و انتخاب رشته می تواند به شما در این زمینه کمک کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر مطلب زیر را بخوانید:

مطلب مرتبط: تست استعدایابی نوجوانان و انتخاب رشته 

 

با وجود بهترین تلاش های والدین برای شناخت کودک و نوجوان خود، برخی اوقات به نظر می رسد مشکلات فرزندان برای آنها غافلگیر کننده است. در مواجهه با مشکلات رفتاری و هیجانی (مانند رفتارهای پرخطر غیر قابل کنترل) باید حتماً از روانشناس متخصص کودک و نوجوان کمک بگیرید. برای رزرو نوبت مشاوره  کلیک کنید.