آشنایی با مهارت های زندگی

در سال‌های نه چندان دور اگر کسی نمی‌توانست بخواند یا نویسند بی‌سواد محسوب می‌شد اما تعریف سواد روز به روز خاص‌تر و متفاوت‌تر شد. حالا صحبت از سواد ارتباطی است؛ یعنی اینکه  بتوانیم با دیگران به خوبی ارتباط برقرار کنیم و مهارت‌های زندگی را بلد باشیم. سازمان بهداشت جهانی 10 مهارت مهم ارتباطی را تعریف کرده که عبارتند از: کنترل خشم، حل مساله، ارتباط موثر،‌ خودآگاهی،‌ همدلی، تفکر خلاق، رابطه بین فردی، مدیریت استرس، تفکر انتقادی و تصمیم‌گیری.

این 10 مهارت اصلی، کلید رابطه بین فردی و موفقیت در زمینه‌های اجتماعی و روابط شخصی است. هر فرد با تکیه بر این توانایی‌ها می‌تواند به خوبی از عهده چالش‌های روزانه در ارتباط با دیگران بربیاد، تاثیر مثبتی در دنیای اطرافش داشته باشد، نقش فعالی در جامعه ایفا کند و ارتباط هوشمندانه‌ای با محیط برقرار کند.

اما نکته مهم این است که این توانایی‌ها خودبه‌خود به وجود نمی‌آیند بلکه باید آموخته و تجربه شوند. هرچند ممکن است برخی از این این مهارت‌ها را کمابیش در تجربه زندگی روزمره یاد بگیریم اما این تجربه‌ها کافی نیست و نمی‌تواند شیوه صحیح به کارگیری و عملی کردن مهارت‌های زندگی را به ما یاد دهد. اینجاست که آموزش‌های مطرح شده در کتاب "آشنایی با مهارت‌های زندگی" به شما کمک می‌کند که هر مهارت را در یک فصل جداگانه بخوانید، یاد بگیرید، بسنجید و تمرین کنید.

این کتاب به صورت کاملا عملی برای استفاده روزانه مخاطبان بزرگسال تدوین شده است. هر فصل شامل مثال‌های زیاد، تست‌ها و تمرین‌های عملی است که باعث می‌شود با انجام آنها در پایان کتاب متوجه تغییرات مثبت زیادی در نحوه عمل و تفکر خود در موقعیت‌هایی شوید که قبل از آن طور دیگری رفتار می‌کردید.

"آشنایی با مهارت‌های زندگی" 278 صفحه و دارد و مطالعه آن به همه کسانی که می‌خواهند زندگی متفاوتی را در ارتباط با خود و دیگران تجربه کنند، توصیه می‌شود.

برای اولین بار در ایران

مهارت‌های اجتماعی با وجود اهمیتی که دارند، کمتر مورد توجه جامعه روانشناسی قرار گرفته‌اند. کتاب‌های منتشر شده در این حیطه یا بسیار سنگین و علمی نوشته شده‌اند یا اینکه با روانشناسی زرد مخلوط شده و نتوانسته‌اند کارایی کافی داشته باشند. کتاب "آشنایی با مهارت‌های زندگی" سعی کرده مهارت‌های 10 گانه را به زبان ساده و البته با تکیه بر منابع علمی به مخاطب منتقل کند. این کتاب، اولین کتاب کار عملی مهارت‌های زندگی به زبان فارسی است که می‌تواند نقطه عطفی در کتاب‌های مربوط به این حوزه به شمار آید.

این کتاب، جلد دیگری هم دارد که برای روانشناسان نوشته شده و راهنمای تدریس مهارت‌های زندگی است. برای مشاهده کتاب آموزش آشنایی با مهارت های زندگی (ویژه درمانگران) کلیک کنید.

فهرست مطالب کتاب آشنایی با مهارت های زندگی 

1- پیش‌گفتار

2- مهارت خودآگاهی

3- مهارت همدلی

4- مهارت مدیریت استرس

5- مهارت مدیریت خشم و هیجانات منفی

6- مهارت ارتباط موثر

7- مهارت رابطۀ بین‌فردی

8- مهارت تفکر انتقادی

9- مهارت تفکر خلاق

10- مهارت حل مساله و تصمیم‌گیری

11- فهرست منابع

12-  پیوست‌ها

پیش‌گفتار کتاب آشنایی با مهارت های زندگی 

در هزارۀ سوم، تعلیم و تربیت به‌خاطر پیشرفت چشمگیر علم و فن‌آوری، پدیدۀ جهانی­شدن، تمایل فزایندۀ افراد به شهرنشینی، خصوصی‌سازی اقتصاد، صنعتی شدن تقریبا همه‌چیز و­... با انقلابی عظیم روبه روست. امروزه مردم با مسائل نوظهور زیادی چون گرم شدن زمین، خشکسالی‌های فراوان، فقر، انفجار جمعیت و مشکلات اجتماعی، عاطفی، جسمی و روان‌شناختی متعددی مواجه هستند. رقابت نفس‌گیر اقتصادی، بیکاری، فقدان امنیت شغلی، جنگ، ترور، پیدایش فرقه‌های ستیزه‌جوی بنیادگرا، فضای مجازی گسترده و بی­در­و­پیکر، و تبلیغات انبوهی‌که مصرف‌گرایی بیشتر را تشویق می‌کنند عرصه را بر انسان‌ها به‌شدت تنگ کرده‌اند.گویی کسی دیگر فرصت ندارد به "خویشتن" بپردازد، با اطرافیانش همدلی کند و با اجتماعش هماهنگ شود.

از سوی دیگر، یک جامعۀ مردم‌سالار به شهروندانی فعال، اگاه و مسئول نیازمند است که مایل و قادر باشند مسئولیت سرنوشت خود و اجتماع‌شان را به عهده گیرند. آن‌ها باید بتوانند از حقوق و وظایف خویش آگاه باشند، به رفاه خویش و سایرین اهمیت بدهند، تاثیر مثبتی بر دنیای اطراف‌شان بر جای گذارند، نقش فعالی در جامعه ایفا کنند و ارتباط پویا و هوشمندانه‌ای با محیط برقرار کنند.

این توانایی‌ها خود­به‌­خود به ‌وجود نمی‌آیند، بلکه باید آموخته شوند. هرچند برخی مهارت‌ها را طی تجارب روزانه‌مان در محیط کار و منزل می‌آموزیم، لیکن این آموزه‌ها برای ایفای نقش‌های پیچیده‌ای‌ که در دنیای امروز به‌ عهده داریم اصلا کافی نیستند. امروزه آموزش و پرورشی می‌خواهیم که "خوب زیستن" را اولویت خود قرار دهد.

بارها گفتـه شـده و شـنیده‌ایـم که آموزش و پرورش ما اطلاعات‌محور یا دانش‌محور است؛ یعنی عمدتا مطالبی نظری را به افراد می‌آموزد که کاربرد چندانی در زندگی روزمره ندارند. حال آن‌که ما در زندگی با حوزۀ عمل سروکار داریم. به ­عبارت دیگر ما به "مهارت" نیازمندیم. مهارت یعنی توانایی لازم برای انجام یک کار. وقتی می‌گوییم کسی در‌ کاری ماهر شده است؛ یعنی می‌تواند آن‌کار را در کمترین زمان ممکن، با کمترین خطا و با بالاترین کیفیت انجام دهد. برای مثال، وقتی می‌گوییم فلان شخص یک تایپیست ماهر است؛ یعنی می‌تواند با ده انگشت و با سرعت بالا تایپ کند، در حالی‌که خطای بسیار کمی دارد.

مهارت یعنی دانایی و توانایی. به عبارت دیگر، وقتی می‌توانیم در کاری ماهر شویم که ابتدا دانش لازم دربارۀ آن را کسب کنیم و سپس آن‌چه یاد ‌گرفته‌ایم را تمرین و تکرارکنیم تا مسیر عصبی مرتبط با آن در مغز شکل بگیرد و بتوانیم آن کار را به بهترین شکل انجام دهیم. البته تمرین و تکرار به­ تنهایی کافی نیست؛ بلکه بهتر است یک فرد ماهر در آن زمینه عملکرد ما را ارزیابی کند و دربارۀ کیفیت آن به ما  بازخورد بدهد. در غیر این صورت، ممکن است کاری را بارها و بارها ، ولی به­شکلی نادرست و اشتباه، تکرار کنیم. سازمان بهداشت جهانی (WHO) مهارت‌های زندگی را چنین تعریف نموده است: « توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به‌گونه‌ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره کنار بیاید.»

به‌طور­کلی، مهارت‌های زندگی عبارتند از توانایی‌هایی‌ که منجر به ارتقای بهداشت روانی افراد جامعه، غنای روابط انسانی، افزایش سـلامتی و رفتارهای سلامت‌محور در سطح جامعه می‌شوند. این مهارت‌ها هم راهکارهایی برای ارتقای سلامت روان هستند و هم ابزاری پیشگیرانه برای جلوگیری از آسیب‌های روانی- اجتماعی نظیر اعتیاد، خشونت، طلاق و ­... .

برنامه‌های مختلفی که بر اساس آموزش مهارت‌ها در زمینه ارتقای سلامت روانی اجرا می‌شود مشتمل بر چندین هدف اصلی هستند از جمله:

• تقویت اعتماد­به­ نفس

• تقویت روحیه مشارکت و همکاری

• ایجاد روحیه مقاوم و مبتنی بر تاب‌آوری

• تامین سلامت جسمی و روانی

• تقویت مهارت­های ارتباطی

• ارتقای سازگاری با خود و محیط 

کتاب آشنایی با مهارت‌های زندگی فرد را قادر می‌سازد تا دانش، ارزش‌ها و نگرش‌ها را به توانایی‌های بالفعل تبدیل کند؛ مثل این‌که چه کاری باید بکند و چگونه آن را انجام دهد.

سازمان بهداشت جهانی، مهارت‌های زندگی را با عناوین دهگانۀ زیر مشخص کرده است که برخورداری از هر یک از این مهارت‌ها مستلزم دانستن، تمرین و به‌کارگیری هرچه بیشتر در زندگی روزمره است:

1- مهارت خودآگاهی

2- مهارت همدلی‌کردن

3- مهارت روابط بین‌فردی 

4- مهارت ارتباط موثر

5- مهارت مقابله با استرس

6- مهارت حل مساله

7- مهارت تصمیم‌گیری

8- مهارت مدیریت هیجان‌ها

9- مهارت تفکر نقادانه

10- مهارت تفکر خلاق

با توجه به مطالب فوق، در این مجموعه برآنیم تا به‌شیوه‌ای عملی و کاربردی، مهارت‌های مذکور را به­ شیوه‌ای استاندارد و آکادمیک ارائه دهیم. خواننده ابتدا مباحث هر فصل را مطالعه می‌کند و سپس لازم است برای یادگیری عملی و کاربردی، در کلاس‌های حضوری که مبتنی بر تمرین‌های رفتاری است، شرکت نماید. کتاب حاضر جلد دومی هم دارد که برای مربیان و مدرسان مهارت‌های زندگی تدوین شده است. لیکن چنانچه امکان شرکت در دوره‌ها و کارگاه‌های حضوری را ندارید؛ می‌توانید با مطالعه و انجام تمرینات آن کتاب، مهارت‌های مورد نیاز را به­ صورت کاربردی‌تری تمرین کنید. امیدواریم مجموعه حاضر گام کوچکی در جهت ارتقای بهزیستی روانی، اجتماعی افراد جامعه باشد و بتواند انگیزه فراگیری بیشتر و توسعه توانمندی‌های لازم را در خوانندگان ایجاد کند.

بخشهایی از کتاب آشنایی با مهارت های زندگی 

آیا تا به حال این سوالات را از خود کرده‌اید که «من کی‌ام؟»، «آیا واقعاً خود را دوست دارم؟»،­«تا چه اندازه با سختی‌های زندگی کنار می‌آیم؟»،­«چقدر نظر دیگران برایم مهم است؟» این‌ها سوالاتی هستند که افراد خودآگاه باید از خود بپرسند. از طرف دیگر، لازمة پاسخ به این پرسش‌ها، خودآگاهی است. خودآگاهی به این معناست که افراد چگونه به خود نگاه می‌کنند و بر اساس این نگاه چه احساسی پیدا می‌کنند.

مهارت خود‌آگاهی به فرد کمک می‌کند تا شناخت بیشتری نسبت به خود، ارزش‌ها، خصوصیات، خواسته‌ها، اهداف، نقاط قوت و ضعف، احساسات و هویت خویش بیابد. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که ضعف در خودآگاهی با بسیاری از بیماری‌ها و آسیب‌های اجتماعی، روانی همراه است. از جمله مشکلات روانی، اجتماعی مرتبط با خود‌آگاهی ضعیف می‌توان به افسردگی، اضطراب، احساس حقارت، اعتماد­به­نفس پایین، مشکلات ارتباطی، احساس تنهایی، سوء مصرف مواد و الکل و­... اشاره کرد. از­این­ رو کسب مهارت خودآگاهی برای پیشگیری از انواع مشکلات فوق بسیار مهم است.

نوع خودآگاهی ما پیش‌بینی‌کنندة احساس رضایت ما از خودمان و زندگی است. این‌که مراقب سلامتی خود باشیم، این‌که شغلی را به دست آوریم که هم بدان علاقه­مندیم و هم برآورندة نیازهای روزمره‌مان باشد، این‌که به مسافرت برویم، این‌که به نیازهای معنوی و مذهبی خود فکر کنیم و درصدد برآورده‌کردن آن‌ها برآییم و... . نائل­شدن به تک‌تک این‌ها منجر به ارضا­شدن احساس رضایت ما خواهد شد. احساس راضی­نبودن از خود نشانه‌ای است که به فرد هشدار می‌دهد نیازمند تغییر است. اصلی‌ترین و اساسی‌ترین بخش این تغییر با کار روی خودآگاهی شکل می‌گیرد.

ممکن است این ذهنیت پیش بیاید که پس از عمری با خود زیستن، باید قاعدتاً خود را بشناسیم. ولی با کمال شگفتی باید گفت که عدة محدودی به این مهم نائل آمده‌اند. ما کمتر حاضریم وقت صرف کنیم و ببینیم دارای چه خصوصیاتی هستیم و به‌ندرت می‌توانیم ارزش‌ها، علائق، چیزهایی‌که دوست نداریم، اساس باورهای‌مان یا سبک زندگی‌مان را تجزیه و تحلیل کنیم.

خودآگاهی توانایی شناختن خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط قوت و ضعف، توانایی‌ها و ناتوانایی‌ها است. این مهارت یکی از کلیدی‌ترین مهارت‌هایی است که هر فرد باید بدان مجهز شود. این‌که چه شخصیتی دارید، چگونه اطلاعات را پردازش می‌کنید، به چه صورت خود را به دیگران نشان می‌دهید، این‌که بیشتر اهل معاشرت هستید یا خلوت‌گزینی، این‌که چه چیزهایی به شما نیرو می‌دهد و­... همگی جزء "خود" شمـاسـت و آگـاهی  از این موضوعات شرط لازم تغییر است. اطلاع و اقرار به این‌که چگونه آدمی هستید این امکان را به شما می‌دهد تا مسئولیت رشد فردی و تقدیر و سرنوشت خویش را به دست گیرید.

مهارت‌های خودآگاهی

مهارت های خود‌آگاهی شامل موارد زیر می­ شوند:

1) مهارت های خود‌ارزیابی؛

2) مهارت‌های شناسایی نقاط قوت و ضعف خود؛

3) مهارت تفکر مثبت؛

4) مهارت‌های ایجاد خود‌انگاره و تصویر بدنی مثبت.

ویژگی های افراد خودآگاه

الف) ویژگی‌های مثبت و توانایی خود را می‌شناسند و به آن‌ها افتخار می‌کنند.

ب) خصوصیات منفی و نقاط ضعف خود را می‌شناسند، می‌پذیرند و در جهت اصلاح آنها تلاش می‌کنند.

ج) موفـقـیت‌ها و شـکـسـت‌های خــود را می‌شـناسـد،­ به موفقیت‌هایشان افتخار می‌کنند و از شکست‌هایشان درس می‌گیرند.

د) به خود و دیگران احترام می‌گذارند.

هـ) برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند.

و) مسئولیت اعمال و رفتار خود را می‌پذیرند.

نویسنده کتاب آشنایی با مهارت های زندگی 

حامدبرآبادی دانش‌آموخته رشته مشاوره و راهنمایی است. او علاوه بر کار مشاوره و روان‌درمانی، دستی هم در آموزش دارد و در سازمان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و سایر محیط‌های آموزشی به تدریس مهارت‌های عمومی و تخصصی مشغول است. وی تاکنون کتاب‌های زیادی در زمینه‌های روانشناسی، رشد فردی و خودیاری ترجمه کرده است. کتاب آشنایی با مهارت‌های زندگی حاصل سال‌ها تدریس مهارت‌های زندگی در سازمان‌ها و نهادهای گوناگون است.

ملاحظه ویژه:

"آشنایی با مهارت‌های زندگی" برای کسانی نوشته شده که می‌خواهند مهارت‌های زندگی خود را ارتقا دهند. اگر احساس می‌کنید مشکلاتی فراتر از مهارت‌های زندگی دارید و با مسائل عمیق حل نشده در زندگی مواجه هستید، توصیه اکید ما مراجعه به روانشناس است تا بتوانید در جلسات درمان این مسائل را برطرف کنید. برای دریافت وقت مشاره  کلیک کنید.

همچنین می‌توانید در تست‌های آنلاین شخصیت‌شناسی شرکت کنید و مهارت‌های مختلف خود را بسنجید: برای مشاهده تست‌های شخصیت‌شناسی کلیک کنید

کاربر گرامی!

کتاب‌های سفارش داده شده طی 5 تا 7 روز کاری به پست تحویل داده می‌شود. پس از آن زمان دریافت کتاب به آدرس و مسافت شما بستگی دارد.

شما می توانید نسخه الکترونیک کتاب "آشنایی با مهارت های زندگی" را از طریق فیدیبو، کتابراه و طاقچه تهیه کنید و در حالت آنلاین و آفلاین به آن دسترسی داشته باشید.