کوچینگ خود

همه‌چیز روی بستری از روابط انسانی رخ می‌دهد. بدون وجود رابطه، هیچ‌چیزی - مثبت یا منفی - در زندگی شکل نمی‌گیرد. با ایجاد و حفظ رابطه‌ای مثبت با نزدیکان، اطرافیان، همکاران، مشتریان، مدیران و دیگر ذینفعان است که می‌توانیم به هدف‌هایمان در زندگی برسیم و انسانی بشویم که همیشه دوست داشتیم باشیم. وقتی صحبت از رابطه‌های انسانی می‌شود، رابطه‌ای بسیار مهم نمایان می‌شود که اگر وجود نداشته باشد یا این‌که رابطۀ خوب و درستی نباشد، هیچ رابطۀ دیگری به‌درستی شکل نخواهد گرفت. بله، منظور «رابطه با خود» است. فقط در صورتی که بتوانیم رابطۀ خوبی با خودمان برقرار کنیم و مراقب خودمان باشیم و خود را دوست داشته باشیم،‌ می‌توانیم به دیگران هم کمک کنیم و روابطی اصیل و مثبت با عزیزان و اطرافیانمان برقرار کنیم.

وقتی می‌گوییم رابطه با خود، منظورمان چیست؟

آیا به معنای اهمیت‌ندادن به دیگران و فقط اهمیت‌دادن به خود است؟ البته که نه! به‌طور کلی، معنای مراقبت از خود یا ایجاد رابطه با خود چیست؟ همان‌طور که کیم اُلوِر، ‌نویسندۀ این کتاب، به‌درستی عنوان کرده؛ رابطه با خود، مانند رابطه با دیگران است. ابتدا باید کمی طرف مقابل را بشناسیم و بعد بتوانیم با او گفتگو و تعامل کنیم و درنهایت مانع ارضای نیازهایش نشویم و در صورت امکان به او کمک هم بکنیم تا نیازهایش را بدون آسیب‌رساندن به دیگران ارضا کند. خب، رابطه با خود هم همین مسیر را طی می‌کند. ابتدا باید خودمان را بشناسیم؛ با شیوۀ تفکر و ادراکمان دربارۀ خودمان آشنا شویم و در صورتی که خودمان بتوانیم، افکار معیوب و خودتخریبگر خود را اصلاح کنیم یا برای آن کمک تخصصی بگیریم. در ادامه، نیازهای ژنتیکی خود را بشناسیم؛ یعنی همان برانگیزاننده‌های درونی که از بدو تولد همراهمان بوده است و ما را از صبح تا شب به رفتارکردن وامی‌دارد؛ همان نیازهایی که همه نوع بشر از چهارگوشۀ گیتی دارند. سپس خود را به رسمیت بشناسیم، بیاموزیم که به خودمان و نشانه‌هایی که از خودمان می‌گیریم، گوش بدهیم؛ مثل احساس خستگی، کسلی، بی‌حوصلگی، دلتنگی، تنهایی، خفقان و محدودیت، درجازدگی، مهم‌نبودن، کم‌ارزشی و کسلی. درنهایت برای ارضای آن نیاز‌ها در قلمروها و عرصه‌های مختلف زندگی (کار و تحصیلات، خانواده و روابط و «خود») رفتارهایی انجام بدهیم که باعث حال خوبمان شود. یادمان نرود که ما مسئول این رابطه هستیم؛ نه هیچ انسان دیگری،‌ حتی نزدیک‌ترین و عزیزترین انسان‌های زندگیمان. این بزرگ‌ترین وظیفه و مأموریت ما در قبال خودمان است که مراقب خودمان باشیم؛ خودمان را بشناسیم، به خودمان توجه کنیم و برای مراقبت از خود، کارهایی انجام بدهیم تا نیازهایمان ارضا شود، البته نه به قیمت آسیب‌رساندن به دیگران.

باید بیاموزیم که مراقبت از خود، نباید به قیمت بی‌توجهی به دیگران انجام شود؛ همان‌طور که مراقبت از دیگران، نباید به قیمت نادیده‌گرفتن خودمان تمام شود. باید خود و دیگران را همزمان دوست داشته باشیم و از هر دو مراقبت کنیم، اما توجه کنیم! تا مراقب خودمان نباشیم، یعنی به نیازهای خودمان توجه نکنیم، هیچ‌گاه نمی‌توانیم مراقب دیگران باشیم و تا با خود، رابطۀ خوب و باکیفیتی نداشته باشیم، نمی‌توانیم به شیوه‌ای اصیل و پایدار با دیگران رابطۀ خوبی داشته باشیم. باید عاشق خودمان باشیم تا بتوانیم به دیگران عشق بورزیم.

باید یادآوری کنیم که کوچینگ، فرایندی است که طی آن به فرد کمک می‌شود تا خودش را بشناسد، استعدادهای نهفتۀ درونی‌اش را کشف و رها کند و به شیوه‌ای هدفمند در مسیر شکوفایی حرکت کند. شناخت خود، جایگاه مهمی در کوچینگ دارد و وقتی فرد با جنبه‌های درونی خود آشنا شود، آن‌گاه می‌تواند برای شکوفایی خودش در زندگی برنامه‌ریزی و حرکت کند. از آن‌جایی که این کتاب دربارۀ شناخت نیازهای اساسی خود و حیطه‌های اصلی هر نیاز در زندگی روزمره و انجام اقدامات و رفتارهایی برای بهبود و توسعۀ رابطه با خود است، نام کتاب را کوچینگِ خود؛ شکوفایی رابطه با خود مبتنی بر تئوری انتخاب گذاشته‌ام. فرد می‌تواند براساس آموزه‌های این کتاب و به‌کارگیری آن‌ در زندگی‌اش، به‌نوعی خود را کوچ و رابطه با خود را شکوفا کند.

این کتاب براساس روان‌شناسیِ کنترل درونیِ تئوری انتخاب و مفاهیم پایۀ کوچینگ انتخاب و واقعیت‌درمانی نوشته شده است. دکتر ویلیام گلسر فقید، مبدع واقعیت‌درمانی و تئوری انتخاب بوده است. شباهت‌های نزدیکی بین مفاهیم اصلی نظریۀ انتخاب و مداخلات مبتنی بر آن (واقعیت‌درمانی و کوچینگ انتخاب) با نظریه‌های آدلری، وجودی (ویکتور فرانکل)، مراجع‌محور (کارل راجرز)، شناختی-رفتاری (آلبرت الیس)  و حتی آموزه‌های اندیشمندان رواقی (مانند: اپیکتتوس و سنکا) وجود دارد. نزدیک‌ترین نظریۀ علمی روان‌شناسی به تئوری انتخاب (از دیدگاه نیازهای اساسی روان‌شناختی که تمرکز این کتاب است)، نظریۀ خودتعیین‌گری است که دکتر ریچارد رایان و ادوارد دسی از بنیانگذاران آن بوده‌اند.

این دو محقق، عنوان می‌کنند که شرط نیک‌زیستی و سلامت انسان، در ارضای سه نیاز اساسیِ روان‌شناختیِ خودمختاری، شایستگی و رابطه است که به‌ترتیب مترادف با نیازهای آزادی، قدرت و عشق و احساس تعلق در تئوری انتخاب است. این دو محقق برجسته، بیش از چهار دهه است که با پژوهش‌های بی‌شمار خود، این ادعا را به اثبات رسانده‌اند. می‌توان ادعا کرد که تئوری انتخاب به همان اندازه‌ای که نظریۀ علمی است، فلسفۀ زندگی هم است. گلسر به گفتۀ خودش، زندگی انسان‌های عادی را که روابط کیفی داشتند و در زندگی احساس شادمانی می‌کردند، مطالعه کرده است و اصولی را که آن‌ها در زندگی پی گرفته بودند، به‌عنوان بخشی از اصول اساسی نظریۀ خود به‌کار گرفته است. او ریشۀ تمامی مشکلات پایدار روان‌شناختی را در دو چیز می‌دید:

1. روابط معیوب با نزدیکان و اطرافیان (یا کمبود رابطۀ کیفی و صمیمی دلخواه در زندگی) و 2. ارضانشدن نیازهای اساسی خود. در طی چند دهۀ‌ گذشته، اصول و مفاهیم این نظریه، به شیوه‌ای کاملاً کاربردی در تمامی عرصه‌های زندگی، مانند: رابطه، خانواده، ازدواج، مدرسه، سازمان، درمان، مشاوره و کوچینگ استفاده شده است. علاوه بر تئوری زیربنایی این کتاب، چیز دیگری که این کتاب را ارزشمند می‌کند، شایستگی‌ها، صلاحیت‌ها و تجربیات حرفه‌ای و علمی کیم اُلوِر، نویسندۀ کتاب و جایگاهی است که او در هیئت علمی و هیئت اجرایی مؤسسۀ بین‌المللی ویلیام گلسر دارد. او سال‌هاست که زندگی‌اش را وقف آموزش این اصول به عموم و متخصصان کرده و کنار آن، مشغول مشاوره و کوچینگ نیز بوده است.

خواننده در مسیر مطالعۀ این کتاب کاربردی، می‌آموزد که چگونه خود را کوچ کند تا به رابطه‌ای شکوفا با خودش برسد؛ یعنی از طریق آشنایی با نیاز فیزیولوژیکی خود (بقا) و چهار نیاز روان‌شناختی خود (قدرت، آزادی، تفریح و عشق)؛ که تامین کننده کیفیت بقا او هستند، می‌آموزد تا خودش را بیش‌تر و بهتر بشناسد، نیازهایش را اولویت‌بندی کند و حیطه‌های مهم هر نیاز را - که حتماً باید با آن‌ها رابطۀ سالمی برقرار کند - چگونه ارضا و برآورده کند؛ خواننده کشف می‌کند که چگونه به ندای درونی‌اش گوش فرادهد و بداند که با زندگی‌اش می‌خواهد چه کاری انجام بدهد؛ متوجه می‌شود آیا اعمالش با ارزش‌هایش هم‌راستاست؛ به رابطه‌ای که با خودش می‌سازد توجه می‌کند؛ حد و مرزهای مذاکره‌نشدنی خود را تعیین می‌کند و قطب‌نمای خودش و نه دیگران  را در دست می‌گیرد و راه حقیقی خودش را در زندگی پیدا می‌کند. این کتاب کمکتان می‌کند تا داستان جدید زندگی خود را بنویسید. وقتی بتوانید با خودتان رابطۀ سالمی برقرار کنید، آن‌گاه حتماً می‌توانید شادمانی بیش‌تری را در زندگی خود تجربه کنید و به شکوفایی برسید و به‌شیوه‌ای مؤثرتر و زیباتر، به دیگران در شکوفایی و نیک‌زیستی خودشان کمک کنید.

در طی سال‌های گذشته که مفاهیم و اصول این کتاب را به علاقه‌مندان توسعه و شکوفایی شخصی، در کارگاه‌ها، گروه‌ها، جلسات کوچینگ و مشاوره‌ام آموزش داده‌ام، همواره با بازخورد مثبت مخاطبان مواجه بوده‌ام که می‌گفتند این اصول چقدر برای خودشان و اطرافیانشان مفید بوده و به آن‌ها کمک کرده است تا کنترل مؤثرتری بر زندگی خود داشته باشند و «حال»شان خوب و بهتر شود. این کتاب را مانند «دستورالعمل تغییر» برای بهترشدن حالتان بخوانید و هر بخش یا فصلی را که می‌خوانید، سعی کنید بلافاصله به کارکردهایش در زندگی خود فکر کنید و اصول و تمرین‌هایش را در زندگی به‌کار بگیرید. تا انجام ندهید، اتفاق نمی‌افتد.

این کتاب، غیر از مقدمه، به هشت گفتار و دو پیوست تقسیم شده است. ساختار هر گفتار به این شکل است که موضوعات مربوط به آن بیان شده است و در پایان هر گفتار و در جدولی، رفتارها و نگرش‌هایی که نباید و باید داشته باشیم، معرفی شده است. کیم اُلوِر در همه‌جای کتاب، به‌زیبایی از تجربیات واقعی زندگی‌اش مثال‌هایی آورده است که برای درک مفاهیم و اصول بیان‌شده، بسیار مفید و کاربردی است. او در گفتارهایی که رابطه با خود را از منظر پنج نیاز درونی توصیف می‌کند (گفتار سوم الی هفتم)، برای هر نیاز، سه حیطۀ مهم را معرفی می‌کند که در رابطه با خود بسیار مهم است.

گفتار اول، پس از مقدمه‌ای کوتاه در باب تاریخچۀ شکل‌گیری این کتاب، به معرفی روان‌شناسی کنترل درونی تئوری انتخاب و پس از آن به اهمیت «مراقبت از خود» می‌پردازد و سپس شناختن و دوست‌داشتن خود را توضیح می‌دهد.

گفتار دوم به توصیف «ادراک» می‌پردازد و این‌که ادراک ما، چه اثر مثبت یا مخربی می‌تواند روی رابطۀ ما با خودمان داشته باشد. کیم اُلوِر در این گفتار، مثال‌های جالبی از تحقیقات علمی و آثار ادبی مشهوری، مانند: «داستان فیل در مثنوی مولوی» می‌آورد تا اهمیت و جایگاه اثرگذار ادراک را در رابطه با خود و دیگران بیان کند. در این بخش، دربارۀ پیام بیرونی که در طی عمر برای خود درونی کرده‌ایم، صحبت می‌شود و این‌که این پیام‌های درونی‌شده، چگونه بر کیفیت و شیوۀ مراقبت ما از خودمان تأثیر دارد. در این گفتار، فرایند پرسشگری ده مرحله‌ای و بسیار کاربردی برای مقابله با پیام‌های اولیۀ درونی و مدیریت آن‌ها که تأثیر منفی روی رابطۀ ما با خودمان می‌گذارد، معرفی شده است. در این گفتار، اهمیت ارزش‌ها و دیدگاه شخصی نیز مطرح می‌شود. این گفتار، با مطالب بسیار جالب و کاربردی دیگری ادامه پیدا می‌کند و به پایان می‌رسد.

گفتار سوم، اولین فصلی است که بررسی نیازهای اساسی و ژنتیکی مبتنی بر تئوری انتخاب شروع می‌شود. در این گفتار، به بهبود رابطه با خود از طریق توجه به نیاز بقا می‌پردازد. سه حیطه‌ای که از نیاز به بقا توضیح داده می‌شود، شامل: «رابطه با پول، رابطه با جسم و رابطه با سلامتی خود» است.

گفتار چهارم، به بهبود رابطه با خود از طریق توجه به نیاز قدرت می‌پردازد. سه شیوۀ ارضای نیاز به قدرت توضیح داده شده است و دربارۀ کیفیت ارضای نیاز به قدرت، آموزش‌هایی داده می‌شود. سه حیطه‌ای که از نیاز به قدرت توضیح داده می‌شود، شامل: «رابطه با مفهوم کنترل، رابطه با ارزش و شأن ذاتی خود و رابطه با اشتیاق خود» است. موضوعاتی مثل عامل‌بودن، مسئولیت‌پذیری، عزت‌نفس، شناسایی توانمندی‌ها و انواع میراث فردی در این گفتار مطرح می‌شود.

گفتار پنجم، به بهبود رابطه با خود از طریق توجه به نیاز آزادی و خودمختاری می‌پردازد. دو شیوۀ ارضای نیاز به آزادی توضیح داده شده است. سه حیطه‌ای که از نیاز به آزادی توضیح داده می‌شود، شامل: «رابطه با محیط خود، رابطه با فلاکت و بدبختی‌های خودساخته و رابطه با توانایی خود برای آن‌که خودمان باشیم» است. در این گفتار، موضوعات جالبی، مانند: آزادی از نظرات دیگران، آزادی از اضطراب آینده، آزادی از گذشته، آزادی از هیجانات منفی و کشف خود مطرح می‌شود. گفتار ششم، به بهبود رابطه با خود از طریق توجه به نیاز تفریح و یادگیری می‌پردازد. سه حیطه‌ای که از نیاز به تفریح و یادگیری توضیح داده می‌شود، شامل: «رابطه با بازی و تفریح، رابطه با آرامش و استراحت و رابطه با یادگیری» است.

گفتار هفتم، به بهبود رابطه با خود از طریق توجه به نیاز عشق و احساس تعلق می‌پردازد. دربارۀ ارتباط این نیاز با دیگر نیازها توضیح داده شده است. سه حیطه‌ای که از نیاز به عشق توضیح داده می‌شود، شامل: «رابطه با تمایلات جنسی خود، رابطه با انتظارات خود و رابطه با مفهوم عشق» است. یکی از مهم‌ترین موضوعات کتاب، تعیین حد و مرزهاست که در این گفتار به آن پرداخته شده است. در بخش رابطه با عشق، موضوعات جالبی، مانند: ارتباط سالم با روابط گذشته، باورهای ما دربارۀ عشق و بسط‌دادن منطقۀ امن خود مطرح شده است. در گفتار هشتم، فرایندی هفت مرحله‌ای برای ایجاد و بهبود رابطه با خود در طول عمر پیشنهاد و به تفصیل تشریح شده است. مراحل این فرایند، شامل: ۱. ارزیابی وضعیت کنونی خود، ۲. تعیین حوزه‌های تغییر، ۳. کشف چرایی خود، ۴. تهیۀ برنامه، ۵. تعهددادن و پاسخگوبودن، ۶. اجرای برنامه و ۷.تعهد به بهبود مستمر است.

در پایان کتاب، دو پیوست وجود دارد:

در پیوست اول، کیم اُلوِر، نویسندۀ کتاب، سی سؤال برای بحث در گروه‌ها و باشگاه کتابخوانی پیشنهاد کرده که در نوع خود جذاب است.

پیوست دوم را خودم به کتاب افزوده‌ام که مربوط به سه خودارزیابی دربارۀ موضوع نیازهای اساسی است؛ فکر کردم که وجود این ابزارها، به درک بهتر مفاهیم بیان‌شده در کتاب کمک خواهد کرد. تمرین اول از پیوست دوم: آزمون میزان شدت نیازهای اساسی؛ تمرین دوم: خودارزیابی بررسی میزان رضایت ما از نیازهایمان و تمرین سوم: پَتوگرام پیت است که شیوۀ استفاده از آن توضیح داده شده است.

این پیوست برای آن‌هایی که علاقه دارند همزمان با مطالعۀ کتاب، مفاهیم را در عمل به‌کار بگیرند و برای توسعۀ خود اقدام‌های عملی انجام بدهند، می‌تواند مفید باشد. شایان ذکر است که در طول کتاب، برای تسهیل یادگیری و درک بیش‌تر برخی مفاهیم و اصول، ‌توضیحاتی در پانوشت ارائه کرده‌ام؛ تمامی پانوشت‌ها، غیر از یک مورد که اشاره شده از نویسنده است، با این هدف نوشته شده است.

مقدمه مترجم، امیرمحمد پهلونژاد

کاربر گرامی!

کتاب‌های سفارش داده شده طی 5 تا 7 روز کاری به پست تحویل داده می‌شود. پس از آن زمان دریافت کتاب به آدرس و مسافت شما بستگی دارد.

همچنین شما می توانید نسخه الکترونیک کتاب "کوچینگ خود" را از طریق فیدیبو، کتابراه و طاقچه تهیه کنید و در حالت آنلاین و آفلاین به آن دسترسی داشته باشید.

برای "سفارش تلفنی" یا "خرید کتاب  با تیراژ بالا" لطفا با انتشارات "نسل یاسان" به شماره ۰۲۱۲۶۷۲۲۴۲۶ در ساعات اداری روزهای شنبه تا پنجشنبه تماس بگیرید: