هنر زندگی خردمندانه

"کتاب هنر زندگی خرمندانه" شامل 93 درس بسیار رک و خردمندانه از اپیکتِتوس برای زندگی است. خوانندگان با مطالعه‌ی این درس‌ها می‌آموزند که با چالش‌های روزمره‌ی زندگی با موفقیت روبرو شوند و با زیبایی و لذت با فقدان‌ها، خسران‌ها و ناامیدی‌های اجتناب‌ناپذیر زندگی مواجه شوند.

حکما و فلاسفه همواره و در طی اعصار، توصیه کرده‌اند که هر انسانی برای زیستن و داشتن زندگی خوب و مسئولانه و همچنین برای نیک‌زیستی و شکوفایی، به نوعی فلسفه‌ی کاربردی، منسجم و همه‌جانبه نیاز دارد. این کتاب می‌تواند معرف ساختار، جزئیات و کارکرد چنین فلسفه‌ای باشد؛ فلسفه‌ای که معنای آن «هنرِ زندگی» است. از این رو، خواننده‌ی مشتاق و کنجکاو به فلسفه‌ی زندگی، بسیار سریع می‌تواند در کتاب غرق ‌شود. هر سطر این اثر - حتی کوتاه‌ترین آموزه‌های آن - خواننده را به‌طور عمیق به تأمل وامی‌دارد. خواننده‌ی علاقه‌مند و عاشق یادگیری حتی می‌تواند برای درونی‌کردن بسیاری از آموزه‌های کتاب، هر روز یا هفته‌ی خود را به تمرینِ یکی از درس‌های این کتاب اختصاص دهد و آن را در زندگی روزمره تمرین و کاربردی کند.

کتاب هنر زندگی خردمندانه، ترجمه‌ی اثر فاخر، ارزشمند و پرفروشِ شَرون لِبِل است. کتابی که بیش از 25 سال راهنمای کهن و ماندگار در باب فضیلت، شادمانی و اثربخشی بوده و الهام‌بخشِ عاشقان فلسفه و جنبش رواقی‌گری مدرن بوده است؛ رواقی‌گری به معنای: «فلسفه‌ی زندگی واقعی برای انسان‌های واقعی که زندگی‌های واقعی را زندگی می‌کنند.» این کتاب را می‌توان تفسیری معاصر از آموزه‌های حکیم باستان، اپیکتِتوس دانست. هنر زندگی با آموزه‌های چندهزارساله‌ی خود، همراه و راهنمای معنوی گرانمایه‌ای برای خوانندگان از هر قشر و گروهی در زندگی روزمره محسوب می‌شود. مؤلف کتاب - شَرون لِبِل - به‌عنوان نویسنده‌ی کتاب‌های الهام‌بخش، سخنران، آهنگساز و موسیقیدان، طرفدار سرسخت بیان فلسفه به زبانی ساده و قابل فهم است؛ بنابراین هر کسی می‌تواند از هنر زندگی خردمندانه برای ارتقای خود و زندگی‌اش بهره ببرد.

شَرون لِبِل به زبانی قابل فهم و در طبقه‌بندی منسجم و منظم، آموزه‌های چندهزارساله‌ی فیلسوف و حکیم باستان، اپیکتِتوس را به زبان امروزی با ما در میان می‌گذارد. او در نقش رابط و تسهیلگر، آموزه‌های فلسفی را به شکل درس‌های کوتاه و جذابِ زندگی به خوانندگان ارائه می‌دهد؛ درس‌هایی که با شرایط زندگی امروز کاملاً همخوان بوده است و خواننده تصور می‌کند اپیکتِتوس این کتاب را در عصر حاضر و برای مخاطبان معاصر نگاشته است. خواننده با خواندن این کتاب، با جنبه‌ی کاملاً کاربردی فلسفه آشنا می‌شود؛ جنبه‌ای که از بحث‌های بسیار پیچیده‌ی فلسفی دور است و درعوض، ما را با فلسفه به‌عنوان راه و هنر زندگی آشنا می‌کند.

اپیکتِتوس سه آموزه‌ی بسیار مهم دارد. آموزه‌ی اول، اصل «دوگانه‌ی کنترل» اوست. در مفهوم «دوگانه‌ی کنترل» شادمانی و آزادی انسان، با درک و پذیرش یک اصلِ روشن آغاز می‌شود؛ برخی چیزها در حیطه‌ی کنترل ما و برخی چیزها خارج از کنترل ماست. اگر در زندگی خواهان آرامش درونی و اثربخشی هستیم، باید به این اصل بنیادین توجه کنیم و بیاموزیم که چگونه می‌توان بین پدیده‌های قابل کنترل و غیرقابل کنترل تفاوت و تمایز قائل شد و تمام تلاش خود را برای تغییر آنچه در کنترل ماست، به‌کار بگیریم و چیزهای غیرقابل کنترل را با آغوش باز بپذیریم.

آموزه‌ی دوم، این مفهوم است که رخدادها نمی‌تواند به ما آسیب برساند، اما دیدگاه ما به آن‌ها می‌تواند. یعنی چیزها به خودی خود نمی‌تواند به ما صدمه بزند یا مانع ما بشود، همچنین انسان‌ها نیز نمی‌توانند به ما آسیب برسانند؛ اما این‌که ما آن‌ها را چگونه می‌بینیم، موضوع دیگری است؛ شیوه‌ی برداشت و تفسیر ما از وقایع و رخدادهاست که ما را ناراحت، غمگین، عصبانی یا شادمان می‌کند. این دو آموزه، الهام‌بخشِ آلبرت الیس و اَرون بِک، دو تن از مؤثرترین نظریه‌پردازانِ رویکرد شناختی بوده است.

سومین آموزه‌ی بسیار مهم اپیکتِتوس که در راستای تعلیمات سقراط و ارسطو بوده، تأکید بر «فضیلت» است که نظریه‌ی نوین و کاربردی روان‌شناسی مثبت و بنیانگذار آن مارتین سلیگمن بر آن تکیه داشته و زندگی مبتنی بر فضیلت و پرورش «منشِ ممتاز» را هدف غایی زندگی دانسته است. اپیکتِتوس معتقد است تنها زندگی کامیاب، زندگی بافضیلت است و از نگاه او، فضیلت، هدف و غایت و مأموریت ما در زندگی محسوب می‌شود؛ فضیلت، سلسله‌ای از اصلاحات و تغییرات در رفتار و منش ما برای تمام عمر است و منجر به شادمانی ماندگار می‌شود.

شایان ذکر است که این کتاب، غیر از مقدمه، به سه بخش اصلی تقسیم شده است: بخش اول، «راهنمای زندگی براساس فلسفه‌ی اپیکتِتوس»، شامل ۶۵ آموزه؛ بخش دوم، «تعلیمات اساسی درباره‌ی فضیلت، شادمانی و آرامش درونی» با ۲۸ آموزه و بخش سوم، دو پیوست تکمیلی را دربرمی‌گیرد.

کوتاه درباره اپیکتِتوس 

اپیکتِتوس در بردگی، در قلمرو شرقی امپراتوری روم، در سال 55 پس از میلاد مسیح به‌دنیا آمد. او بعد از آزادشدن، تا سال 94 پس از میلاد مسیح در روم به تدریس فلسفه مشغول بود تا زمانی که دومیتین، امپراتور روم، تمام فیلسوف‌ها را از شهر رم تبعید کرد. او در تبعید، مدرسه‌ی فلسفه تأسیس کرد و به آموزش فلسفه، به معنی هنر و روش زندگی ادامه داد. مشهورترین شاگرد او، مارکوس اورلئوس، نویسنده‌ی کتاب تأملات بود که امپراتور روم شد. حدود 1863 سال پس از مرگ اپیکتِتوس، تام وُلف، در کتاب داستان پرفروش خود، فلسفه‌ی او را مجدداً احیا کرد. تأکید فلسفه‌ی او بر این بود که انسان‌ها نمی‌توانند رویدادها و رخدادهای زندگی را کنترل و انتخاب کنند، بلکه فقط می‌توانند پاسخشان به رویدادهای زندگی را انتخاب کنند.